Lâu nay, vấn đề nợ đọng BHXH vẫn là nhiệm vụ đầy thách thức của ngành BHXH. Tuy nhiên, với sự triển khai đồng bộ hàng loạt giải pháp, năm 2018, BHXH Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng kể, số nợ giảm mạnh so với năm 2017, đạt mức thấp nhất từ trước đến nay, bằng 1,7% số phải thu, giảm mạnh so với ngưỡng 5% những năm trước.

Theo ông Ðào Việt Ánh, Phó tổng giám đốc BHXH Việt Nam, năm 2019, một nhiệm vụ trọng tâm của ngành BHXH là tập trung thu hồi nợ đọng BHXH. Bên cạnh mục tiêu phấu đấu chính là giảm tỷ lệ nợ so với năm 2018, BHXH Việt Nam cũng đặt mục tiêu duy trì tỷ lệ nợ thấp trong các tháng của năm 2019.

“Các năm trước, thường có tình trạng tỷ lệ nợ cao vào đầu năm và giảm dần trong các tháng cuối năm. Ðể hạn chế tình trạng này, chúng tôi có chủ trương giao chỉ tiêu thu hồi nợ đến từng địa phương, từng cán bộ chuyên quản”, ông Ðào Việt Ánh cho biết. 

Trong số các giải pháp ngành BHXH đã triển khai, việc thực hiện chức năng thanh tra kiểm tra và thực hiện Bộ luật Hình sự 2015 có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy công tác thu hồi nợ có chuyển biến tích cực. Theo ông Ðào Việt Ánh, trong năm 2018, qua thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, nhiều đơn vị nợ BHXH đã chủ động đóng, thậm chí ngay khi có quyết định thanh tra, kiểm tra, các đơn vị đã nộp BHXH, không chờ đến xử lý sau khi có kết quả thanh tra.

Trong năm 2019, BHXH Việt Nam đã có kế hoạch thanh tra chuyên ngành đóng, kế hoạch kiểm tra toàn ngành, theo đó, BHXH sẽ chủ trì phối hợp thực hiện tranh tra chuyên ngành và thanh tra liên ngành tại 23 tỉnh, thành phố. Trong đó, giao BHXH các tỉnh, thành phố thực hiện thanh tra chuyên ngành 5.581 đơn vị, kiểm tra tại 6.815 đơn vị, thanh tra liên ngành tại 4.197 đơn vị.

Với kế hoạch này, BHXH Việt Nam sẽ phối hợp với các bộ ngành và chỉ đạo BHXH các địa phương phối hợp thực hiện. Công tác thanh tra, kiểm tra sẽ tập trung vào 3 nội dung trọng yếu vừa giúp giảm nợ đọng, vừa đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Thứ nhất là thanh tra, kiểm tra về đối tượng đóng, chú trọng trường hợp người lao động có hợp đồng lao động, có làm việc nhưng không được đóng BHXH. Thứ hai là thanh tra, kiểm tra mức đóng, đảm bảo người lao động được đóng đủ theo mức tiền lương, phụ cấp… ghi trong hợp đồng lao động. Thứ ba là phương thức đóng, đảm bảo đơn vị sử dụng lao động đóng đúng quy định hàng tháng.

Từ đầu năm 2019, BHXH các địa phương đã triển khai thanh tra, kiểm tra các địa phương, đơn vị sử dụng theo kế hoạch, thanh tra kiểm tra tại 817 đơn vị, thanh tra chuyên ngành đóng tại 371 đơn vị. Quý I/2019, Thanh tra BHXH Việt Nam đã tiến hành thanh tra tại Cao Bằng, trong đó, thanh tra đóng tại 6 đơn vị.

Tuy nhiên, theo ông Mai Ðức Thắng, Phó trưởng ban Thu (BHXH Việt Nam), hiện có một số vướng mắc khiến cho hiệu quả thu hồi nợ qua công tác thanh tra, kiểm tra đóng còn bị hạn chế. Hiện BHXH Việt Nam đã có văn bản gửi các địa phương yêu cầu tiến hành thanh tra đột xuất dựa trên cảnh báo của hệ thống dữ liệu toàn quốc.

Trên hệ thống dữ liệu của BHXH, có chức năng tự động cảnh báo các doanh nghiệp nợ quá 3 tháng mà chưa được thanh tra. Với các trường hợp này, BHXH địa phương cần thành lập đoàn thành tra. Nhưng theo quy định hiện hành, công tác thanh tra phải có kế hoạch gửi đến các cơ quan liên quan nhằm tránh sự chồng chéo trong thanh tra, đảm bảo trong cùng một thời gian, chỉ có 1 cơ quan vào thanh tra đơn vị. Việc này dẫn đến thanh tra đột xuất không còn đảm bảo yếu tố đột xuất.

BHXH Việt Nam yêu cầu các đợt thanh tra phải có quyết định xử lý và gửi kết quả xử lý đến cơ quan chức năng (Công an, Tòa án, Viện Kiểm sát, Lao động, Liên đoàn....) cùng cấp nhằm mục đích báo cáo, làm căn cứ xử lý hình sự sau này.

Ông Mai Ðức Thắng cho biết, trong quý I/2019, BHXH ở 23 địa phương đã gửi hồ sơ sang Cơ quan điều tra để khởi tố 162 doanh nghiệp. Tuy nhiên, đến nay, vẫn chưa có vụ việc nào được đưa ra xét xử. BHXH Việt Nam đang phối hợp với Tòa án, Viện Kiểm sát để thống nhất hướng dẫn quy trình thủ tục hồ sơ chuyển sang cơ quan điều tra để khởi tố. Hiện vẫn chưa có sự thống nhất về quy trình, thủ tục, thành phần hồ sơ.