Ngày 24/9/2019 là cột mốc quan trọng đối với thị trường trái phiếu Chính phủ (TPCP) chuyên biệt. Cách đây hơn 10 năm, ngày 24/9/2009, hệ thống giao dịch TPCP chuyên biệt được chính thức khai trương và đưa vào hoạt động. Đây là kết quả của hơn 4 năm phấn đấu thực hiện chủ trương của Bộ Tài chính về việc xây dựng thị trường giao dịch TPCP chuyên biệt và hiện thực hoá đề án ban hành theo Quyết định số 86/QĐ-BTC.

Sau khi thực hiện việc tập trung đấu thầu TPCP (năm 2006) và tập trung niêm yết TPCP (năm 2008), tất cả TPCP được phát hành qua đấu thầu và bảo lãnh đã được giao dịch trên một hệ thống giao dịch TPCP riêng, tách biệt khỏi hệ thống giao dịch cổ phiếu, theo mô hình tổ chức mới thông suốt đến các thành viên và đáp ứng các yêu cầu đặc thù của giao dịch TPCP. Nhờ đó, thị trường giao dịch TPCP đã có những tăng trưởng mạnh mẽ, cụ thể:

- Về thị trường sơ cấp: Trong vòng 10 năm, hơn 1,8 triệu tỷ đồng vốn đã được huy động cho NSNN để phục vụ cho nhu cầu đầu tư phát triển kinh tế đất nước. Để huy động được lượng vốn khổng lồ này, đã có 1.872 phiên đấu thầu được tổ chức với tỷ lệ huy động thành công bình quân đạt 60-70% trên tổng khối lượng gọi thầu.

- Về lãi suất huy động vốn: Lãi suất huy động vốn trung bình đã giảm từ 4 đến 6%/năm trên tất cả các kỳ hạn. Trong đó, đặc biệt giảm mạnh tại các kỳ hạn 5 năm (giảm từ 10,49%/năm trong 2009 xuống còn 3,55%/năm trong 2019; kỳ hạn 10 năm (giảm từ mức 9,7%/năm trong 2009 xuống còn 4,35%/năm trong 2019). Nhờ đó, giúp tiết kiệm cho NSNN hàng nghìn tỷ đồng tiền trả lãi và hỗ trợ tích cực trong điều tiết kinh tế vĩ mô của Nhà nước.

- Về kỳ hạn của các trái phiếu ngày càng tăng: Đến nay, Kho bạc Nhà nước đã phát hành thành công các loại TPCP với kỳ hạn lên tới 30 năm. Nếu như năm 2009, TPCP phát hành chỉ có 4 kỳ hạn 2, 3, 5 và dài nhất là 10 năm trong đó kỳ hạn 5 năm trở lên chỉ chiếm 15% tổng khối lượng phát hành thì đến 2019 đã có thêm các kỳ hạn dài 15 năm, 20 năm và 30 năm, trong đó kỳ hạn dài từ 10 năm trở lên đã chiếm đến 90% tổng khối lượng phát hành. Nhờ đó, NĐT có nhiều lựa chọn hơn trên thị trường này và ở góc độ quản lý điều này cũng giúp giảm áp lực trả nợ trong thời gian ngắn và làm tăng hiệu quả cho đầu tư phát triển của toàn xã hội.

- Trên thị trường thứ cấp: Giao dịch TPCP không ngừng tăng về quy mô và độ sâu, tiệm cận với các nước có thị trường TPCP phát triển trong khu vực và trên thế giới. Thanh khoản trái phiếu năm 2019 đạt mức hơn 9 nghìn tỷ đồng/phiên, gấp gần 24 lần so với năm 2009. Giá trị giao dịch Repos theo đó cũng tăng trưởng mạnh mẽ từ quy mô khiêm tốn với tỷ trọng 6,5% trên tổng giá trị giao dịch năm 2009 lên mức 55% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường năm 2019.

- Về đa dạng hóa sản phẩm: Trong suốt 10 năm qua, thị trường TPCP liên tục được bổ sung các sản phẩm trên cả thị trường sơ cấp và thứ cấp. Về cơ bản, các sản phẩm đã đáp ứng được nhu cầu đầu tư đa dạng của thị trường. Trên thị trường sơ cấp, không chỉ có sản phẩm cơ bản là trái phiếu Trả lãi định kỳ, mà còn có các sản phẩm trái phiếu Không trả lãi, trái phiếu có Kỳ trả lãi dài. Trên thị trường thứ cấp, ngoài hai sản phẩm cơ bản là Outright và Repos, trước xu thế phát triển mạnh của giao dịch Repos, vào cuối năm 2018, đã có thêm 3 sản phẩm Repos gồm Vay trái phiếu, Bán kết hợp mua lại, Vay để bán được giới thiệu ra thị trường với kỳ vọng thanh khoản của thị trường sẽ ngày càng bứt phá, thu hút thêm nguồn vốn từ NĐT nước ngoài.

- Về hạ tầng công nghệ phục vụ thị trường: Hệ thống đấu thầu, hệ thống giao dịch cũng liên tục được HNX đầu tư, nâng cấp theo hướng bám sát nhu cầu và hỗ trợ tốt cho các hoạt động đa dạng của thị trường trên một nền tảng công nghệ hiện đại. Hệ thống đấu thầu điện tử trực tuyến (E.ABS), hệ thống giao dịch từ xa, hệ thống giao dịch trực tuyến TPCP (E-BTS) trên nền internet đã đáp ứng nhu cầu tiếp cận thông tin và giao dịch ngày càng hiện đại của các thành viên thị trường và NĐT, giúp họ ra quyết định đầu tư hiệu quả hơn, tiết kiệm đáng kể chi phí và thời gian giao dịch.

- Về hệ thống chỉ báo thị trường: Khởi đầu với đường cong lợi suất ra mắt tháng 3/2013, tháng 01/2015, bộ chỉ số trái phiếu (Bond indices) với nhiều kỳ hạn khác nhau tiếp tục được đưa vào sử dụng. Đến nay, 2 hệ thống chỉ báo này đều phát huy vai trò tích cực trong việc định lãi suất tham chiếu và định giá trái phiếu, giúp cho NĐT và thành viên thị trường thuận lợi hơn trong việc giao dịch trên thị trường. Hai hãng thông tin quốc tế Bloomberg và Reuters đều đã cung cấp thông tin về hệ thống chỉ báo này dưới tên gọi “VN Bond Yield Curve” và “VN Bond Index” cho các NĐT quốc tế.

10 năm chưa phải là chặng đường dài song những gì thị trường TPCP đạt được vô cùng ấn tượng trong mắt công chúng đầu tư trong nước và quốc tế. Liên tục trong các năm 2013, 2014, 2018, 2019 thị trường TPCP Việt Nam được Ngân hàng phát triển Châu Á đánh giá là một trong các thị trường có tốc độ tăng trưởng mạnh nhất khu vực Đông Á. Để thị trường TPCP gặt hái nhiều thành tựu và phát triển phát triển hơn nữa, khẳng định vị thế, vai trò của định chế tài chính không thể thiếu của nền kinh tế, trong thời gian tới, HNX sẽ tiếp tục hoàn thiện tổ chức thị trường, hướng tới một hệ thống với hạ tầng công nghệ hiện đại.

Bên cạnh đó, Sở cũng tiếp tục hoàn thiện các sản phẩm mới, phát triển thị trường bán buôn và từng bước tiếp cận NĐT nước ngoài. Đồng thời, HNX phối hợp với các cơ quan liên quan xây dựng khung pháp lý cho các sản phẩm mới để chuẩn bị cho việc ra mắt các sản phẩm mới, có thể áp dụng từ sau năm 2020 nhằm đa dạng hóa các sản phẩm trên thị trường, đáp ứng nhu cầu của người đầu tư và theo đúng chủ trương, định hướng của Chính phủ…