Áp dụng Basel II là yêu cầu tất yếu đối với các ngân hàng thương mại tại Việt Nam và theo qui định của Thông tư 41 kể từ 1/1/2020, các ngân hàng sẽ phải chính thức áp dụng tỉ lệ an toàn vốn (CAR) theo chuẩn Basel II. 

Việc triển khai Basel II được coi là giải pháp tái cơ cấu căn bản có tính đột phá, tạo nền tảng cho sự an toàn, phát triển lành mạnh, nâng cao sức cạnh tranh của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay.

Tính đến thời điểm hiện tại đã có 17 ngân hàng áp dụng trụ cột 1 của chuẩn mực quản trị rủi ro quốc tế Basel II.

Trong đó, Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) và Ngân hàng TMCP Quốc Tế Việt Nam (VIB) là những ngân hàng đầu tiên được trao quyết định được áp dụng Basel II,  trước thời hạn 1 năm.

Có thể dễ dàng nhận thấy còn rất nhiều ngân hàng, trong đó có cả các ngân hàng lớn như BIDV, VietinBank, Agribank, Sacombank… vẫn đứng ngoài cuộc. 

Ba trụ cột của Basel II là gì?

Với việc ban hành Thông tư 41 năm 2016 và Thông tư 13 năm 2018, NHNN đã hoàn thiện khuôn khổ pháp lí để triển khai Chuẩn mực vốn Basel II theo phương pháp tiêu chuẩn với đầy đủ cả ba trụ cột. Đồng thời đưa ra lộ trình phù hợp để thực hiện các mục tiêu về áp dụng các chuẩn mực, thông lệ quốc tế mà Chính phủ và Quốc hội đề ra.

Theo đó, chuẩn mực vốn Basel II được qui định theo hai thông tư này như sau: 

Cho tới thời điểm này, chưa ngân hàng nào công bố hoàn thành cả ba trụ cột của Basel II, ngoài việc chỉ mới hoàn thành hoặc trụ cột 1 (mức độ vốn an toàn tối thiểu) hoặc trụ cột 1 và trụ cột 3 (minh bạch và kỷ luật thị trường).

Trụ cột 1 của Basel II tập trung vào việc đo lường và đảm bảo mức độ an toàn vốn tối thiểu.

Trụ cột 2 của Basel II là qui trình đánh giá nội bộ về mức độ đủ vốn (ICAAP). Trong đó, các bước triển khai của trụ cột 2 bao gồm: cơ cấu quản trị ICAAP, đánh giá rủi ro trọng yếu, kiểm tra sức chịu đựng, lập kế hoạch vốn, giám sát mức đủ vốn và rà soát quy trình. Áp dụng ICAAP vào hoạt động kinh doanh bao gồm việc phân bổ vốn theo chiến lược kinh doanh, RAROC & định giá theo mức độ rủi ro.

Khung quản trị rủi ro ICAAP: Ví dụ của 1 NHTMCP đã hoàn thiện trụ cột 2

Qui trình triển khai ICAAP: Ví dụ của 1 NHTMCP đã hoàn thiện trụ cột 2

Với trụ cột 3 tập trung vào việc minh bạch và công bố thông tin. Các NHTM cần công bố thông tin một cách định kì và minh bạch. Nội dung công bố thông tin cần đáp ứng yêu cầu tối thiểu của NHNN, ngoài ra nên tham khảo đến các chuẩn mực tốt nhất trên thế giới. 

Khó khăn và thách thức đối với các ngân hàng khi thúc đẩy Basel II

Để triển khai thành công Basel II, hệ thống ngân hàng Việt Nam đứng trước rất nhiều khó khăn và thách thức cần giải quyết.

Từ góc độ các ngân hàng thương mại, trước tiên cần có sự đồng thuận tuyệt đối của cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Ban điều hành trong việc tuân thủ Basel II và hướng đến một mô hình quản trị doanh nghiệp và quản trị rủi ro tiên tiến và minh bạch.

Ngân hàng Việt đã đặt gót chân vào Basel II như thế nào?

Việc đầu tư cho Basel II và Basel III cần được thực hiện một cách nghiêm túc, bài bản. Dự kiến lộ trình này sẽ được thực hiện không dưới 8 năm với một lượng chi phí đáng kể nhưng đổi lại, sẽ mang lại cho các ngân hàng một hiệu quả kinh doanh bền vững. 

Bên cạnh đó, các ngân hàng cũng cần đảm bảo đủ vốn; cơ sở dữ liệu sạch, chất lượng, tin cậy; các hệ thống công nghệ vững mạnh, tương tác tốt với nhau, công cụ đo lường CAR chất lượng, tin cậy. Đồng thời, đảm bảo nguồn lực nhân sự đủ trình độ, số lượng, có kiến thức chuyên môn, kiến thức rủi ro và công nghệ đáp ứng yêu cầu hội nhập

Từ góc độ cơ quan quản lí, cần sự hỗ trợ hành lang pháp lí như qui định bắt buộc về xếp hạng tín nhiệm, qui định về sản phẩm phái sinh, chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS)…. 

Ngoài ra, cũng cần có cơ chế khuyến khích và dỡ bỏ dần những quản lí hành chính về room tín dụng, điều kiện phát triển mạng lưới… cho các ngân hàng tuân thủ cả 3 trụ cột Basel II và áp dụng sớm Basel III.

Hiện nay có một số ngân hàng đã bắt tay vào đầu tư triển khai trụ cột 2 và trụ cột 3 của Basel II và rất có thể sẽ có ngân hàng hoàn thành cả 3 trụ cột của Basel II trước 31/12/2019, sớm trước một năm so với thời hạn NHNN qui định.