Khó khăn khi đánh thuế đối với giao dịch thương mại điện tử

Ngay trong giai đoạn cao điểm phòng, chống dịch Covid-19, nhiều doanh nghiệp đã triển khai kinh doanh trực tuyến, đồng thời người tiêu dùng cũng thay đổi thói quen, ưa thích kênh mua sắm này hơn. Bên cạnh đó, với sự phát triển của công nghệ, đồng tiền ảo và mã hóa, các mô hình kinh doanh mới, việc sử dụng vốn đầu tư cộng đồng, đối với các mô hình kinh doanh dựa trên công nghệ ngày càng trở nên phổ biến.

Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh này cũng đặt ra nhiều câu hỏi khiến cơ quan quản lý hết sức đau đầu. Chẳng hạn, sự tăng trưởng mạnh mẽ của mô hình dịch vụ trên nền tảng công nghệ ở ranh giới giữa cung cấp dịch vụ giao thông công cộng thay thế taxi truyền thống và thỏa mãn nhu cầu dịch vụ giao hàng do tác động của thói quen mua hàng trực tuyến. Vậy cá nhân cung cấp thực hiện các dịch vụ trên nền tảng công nghệ này sẽ được coi là cá nhân tự kinh doanh hay người đi làm thuê?

Theo ông Lưu Đức Huy, Vụ trưởng Vụ Chính sách, Tổng cục Thuế cho biết, khó khăn lớn nhất hiện nay là xác định được đúng bản chất giao dịch để đánh thuế đối với các giao dịch kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ, đặc biệt là thu thuế đối với giao dịch thương mại điện tử. Theo ông Huy, việc quản lý và thu thuế nhà thầu đối với các giao dịch thương mại điện tử xuyên biên giới hiện còn nhiều bất cập, đặc biệt là với thu nhập phát sinh từ các nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến như Google, Facebook, YouTube, Grab... 

Theo luật hiện hành, các cá nhân nhận thu nhập từ các tổ chức như Facebook, Google, YouTube... được xếp vào dạng cá nhân kinh doanh. Nếu thu nhập từ kinh doanh từ 100 triệu đồng một năm trở lên thì phải nộp thuế. Mức thuế là 7% trên thu nhập (gồm 5% thuế giá trị gia tăng, 2% thuế thu nhập cá nhân).

Gần đây, Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh đã tiến hành rà soát và phát hiện một số cá nhân có thu nhập từ hoạt động kinh doanh thương mại điện tử thông qua Google, Facebook... và quyết định truy thu và phạt 4,1 tỷ đồng với một cá nhân có nguồn thu nhập 41 tỷ đồng trên mạng trong hai năm 2016 và 2017 nhưng không kê khai và nộp thuế. 

Rào cản nào đối với cơ quan thuế?

Kinh doanh thương mại điện tử nói chung và kinh doanh qua mạng nói riêng là một loại hình kinh doanh mới dựa trên nền tảng số đang phát triển mạnh ở các nước trên thế giới. Tại Việt Nam, bên cạnh những kết quả đạt được thì hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số vẫn còn một số thách thức, rào cản.

Cụ thể, việc cấp phép đăng ký kinh doanh còn gặp vướng mắc do một số hoạt động thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số chưa có trong danh mục các ngành nghề kinh doanh, dù theo quy định của pháp luật hiện hành, các tổ chức, cá nhân được phép kinh doanh trong những ngành nghề, lĩnh vực mà pháp luật không cấm. Chẳng hạn, như kinh doanh “tiền ảo”, “tài sản kỹ thuật số”… đã gây khó khăn cho quản lý thuế. Ngoài ra, các hoạt động này cũng chưa có cơ sở pháp lý để quản lý thu thuế, khó phân loại đúng ngành nghề, thu nhập để xác định nghĩa vụ thuế.

Bên cạnh đó, hóa đơn giấy vẫn là chứng từ được sử dụng chủ yếu trong các giao dịch thương mại điện tử. Hóa đơn gắn với quản lý thuế giá trị gia tăng, nhưng hiện nay với tỷ lệ trên 90% là hóa đơn giấy, gần 10% là hóa đơn điện tử và chưa có quy định bắt buộc doanh nghiệp chuyển dữ liệu hóa đơn về cơ quan thuế nên việc quản lý thuế gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong quản lý kê khai.

Theo PGS., TS. Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên cao cấp Học viện Tài chính, việc thu thuế kinh doanh trên mạng tương đối khó, do cơ quan thuế không thể kiểm tra, giám sát thường xuyên các hoạt động kinh doanh trên các mạng này. Đặc biệt, trong bối cảnh các loại hình kinh doanh qua mạng đang có xu thế bùng nổ nhanh chóng. Điều này rất cần sự phối hợp chặt chẽ, bài bản giữa cơ quan thuế và sự vào cuộc của các ngân hàng thương mại với chế tài xử phạt nghiêm nhằm xử lý triệt để tình trạng thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh qua mạng.

“Việc kiểm tra giám sát phải thường xuyên, liên tục nhưng với kinh doanh qua mạng thì rất khó vì một chủ thể kinh doanh có thể lập nhiều tài khoản trên các mạng khác nhau để kinh doanh. Do đó, việc kiểm tra, giám sát rất khó khăn. Nếu các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh trên mạng nhưng không kê khai thì cần có cơ chế phạt, thậm chí phạt thật nặng như cấm kinh doanh hoặc phạt tiền với mức cao để buộc họ phải thực thi đúng quy định của pháp luật”- PGS., TS. Đinh Trọng Thịnh nhận định.

Cần sự chung tay, vào cuộc

Hoạt động kinh doanh thương mại điện tử hiện đang nhận được sự quan tâm rất lớn của các ngành, các cấp trong giai đoạn hiện nay. Với nền tảng là công nghệ thông tin, hoạt động trên không gian mạng, các giao dịch diễn ra không phụ thuộc vào vị trí, khoảng cách địa lý, vì vậy, hoạt động kinh doanh thương mại điện tử có sự phát triển rất nhanh và mạnh. Do đó, công tác quản lý nhà nước nói chung, công tác quản lý trong lĩnh vực thuế nói riêng cần có những phương pháp tiếp cận mới, cách quản lý mới để thực hiện quản lý có hiệu quả.

Hiện nay, Tổng cục Thuế đã đề xuất nhiều giải pháp như sửa đổi, bổ sung một số quy định của các luật về thuế đối với hoạt động thương mại điện tử nhằm đảm bảo bao quát các đối tượng và các hình thức kinh doanh thương mại điện tử phát sinh tại Việt Nam. Đồng thời, Tổng cục Thuế cũng phối hợp với các bộ, ngành để quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử…

Theo quy định của Luật Quản lý thuế đã có hiệu lực từ ngày 01/7/2020 (Luật số 38/2019/QH14), các tổ chức, cá nhân có phát sinh thu nhập từ các trang mạng này phải kê khai và nộp thuế với cơ quan thuế quản lý trực tiếp. Nếu cá nhân kinh doanh phải nộp thuế, mà không kê khai và nộp tiền, cơ quan thuế có thẩm quyền xử phạt theo quy định của Luật Quản lý thuế.

Đặc biệt, nếu trong quá trình thanh tra, kiểm tra và đủ cơ sở xác định tổ chức, cá nhân có hành vi trốn thuế, cơ quan thuế sẽ chuyển hồ sơ sang cơ quan công an để điều tra, khởi tố những cá nhân mà cơ quan thuế đã gửi thông báo, nhưng cố tình không kê khai và nộp thuế bởi đây được xác định là hành vi trốn thuế.

Để thực sự quản lý thuế hiệu quả đối với hoạt động kinh doanh thương mại điện tử thì cần có vực vào cuộc mạnh mẽ của các bộ, ngành liên quan. Theo đó, Luật Quản lý thuế 2019 đã quy định trách nhiệm của các bộ, ngành, các tổ chức, đơn vị liên quan đến hoạt động kinh doanh thương mại điện tử trong quản lý thuế.

Theo đó, Bộ Công Thương có trách nhiệm chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan chức năng trong việc kết nối, cung cấp thông tin liên quan để phối hợp với Bộ Tài chính trong quản lý thuế đối với các tổ chức, cá nhân hoạt động thương mại điện tử, nhượng quyền thương mại và các hoạt động liên quan.

Ngân hàng Nhà nước có trách nhiệm xây dựng và phát triển hệ thống thanh toán thương mại điện tử quốc gia, các tiện ích tích hợp thanh toán điện tử để sử dụng rộng rãi cho các mô hình thương mại điện tử; Thiết lập cơ chế quản lý, giám sát các giao dịch thanh toán hỗ trợ công tác quản lý thuế đối với hoạt động cung cấp dịch vụ xuyên biên giới trong thương mại điện tử.

Hệ thống ngân hàng thương mại có trách nhiệm khấu trừ, nộp thay nghĩa vụ thuế phải nộp theo quy định pháp luật về thuế của tổ chức, cá nhân ở nước ngoài có hoạt động kinh doanh thương mại điện tử có phát sinh thu nhập từ Việt Nam...

Những quy định về quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh thương mại điện tử trong Luật Quản lý thuế năm 2019 là cơ sở pháp lý quan trọng trong công tác quản lý thuế đối với hoạt động này. Trong thời gian tới, khi các văn bản hướng dẫn được ban hành đầy đủ, việc đưa Luật vào cuộc sống được kỳ vọng sẽ tạo điều kiện cho thương mại điện tử phát triển, ngăn ngừa, phòng chống được các hệ quả tiêu cực của thương mại điện tử hiện nay và mở rộng cơ sở thu thuế, hạn chế tình trạng thất thu thuế từ hoạt động kinh doanh qua mạng hiện nay.