Hành vi chuyển giá, tránh thuế thường được thực hiện khép kín giữa các bên liên kết có cùng chung nhóm lợi ích (thường là các thành viên cùng tập đoàn) trên cơ sở định giá các giao dịch nội bộ không tuân theo giá giao dịch giữa các bên độc lập (không có mối quan hệ liên kết) để chuyển lợi nhuận từ nơi có thuế suất cao về nơi có thuế suất thấp hoặc không thu thuế nhằm tránh thuế.

Thông thường, việc ghi chép, phản ánh nghiệp vụ kinh tế phát sinh và hạch toán giá giao dịch liên kết được thực hiện thống nhất giữa các bên liên kết trên cơ sở các thoả thuận, hợp đồng nội bộ. Do đó, để ngăn ngừa hiệu quả các hành vi chuyển giá, các quốc gia trên thế giới đều đưa vào nội luật quy định yêu cầu người nộp thuế phải xác định giá giao dịch liên kết như trong điều kiện giao dịch giữa các bên độc lập cho mục đích kê khai, tính và nộp thuế (tức là phân tích, so sánh giao dịch liên kết với giao dịch độc lập trong điều kiện tương đồng).

Tại Việt Nam, song hành với chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài thì công tác chống chuyển giá đã được chú trọng trong nhiều năm qua. Hệ thống thể chế, chính sách điều chỉnh các hành vi chuyển giá đã không ngừng được hoàn thiện thông qua hệ thống các Nghị định, Thông tư quản lý thuế đối với giao dịch liên kết, hệ thống Hiệp định thuế, các quy định về ấn định thuế tại Luật Quản lý thuế trong trường hợp người nộp thuế mua bán, hạch toán giá trị hàng hoá, dịch vụ không theo giá thị trường; Quy định tại Luật quản lý thuế cho phép người nộp thuế áp dụng cơ chế xác định trước giá tính thuế đối với giao dịch liên kết để kê khai, nộp thuế.

Trên cơ sở đó, dự thảo Luật Quản lý thuế đã Luật hóa một số nguyên tắc cơ bản về giao dịch liên kết đã được quy định tại Nghị định số 20/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017 của Chính phủ quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết.

Theo đó, dự thảo Luật đã quy định rõ nguyên tắc kê khai xác định giá tính thuế đối với giao dịch liên kết là giao dịch độc lập và xác định nghĩa vụ thuế phải nộp như trong điều kiện giao dịch giữa các bên độc lập. Đồng thời, giá giao dịch liên kết được điều chỉnh theo giao dịch độc lập để kê khai, xác định số thuế phải nộp theo nguyên tắc không làm giảm thu nhập chịu thuế.

Bộ Tài chính cũng đề xuất áp dụng cơ chế đơn giản hoá trong kê khai, xác định giá giao dịch liên kết đối với người nộp thuế có quy mô nhỏ, rủi ro thấp. Theo đó, người nộp thuế có quy mô nhỏ, rủi ro thấp được miễn thực hiện các quy định trên và được áp dụng cơ chế đơn giản hoá trong kê khai, xác định giá giao dịch liên kết.

Để siết chặt quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết, dự thảo Luật quy định nghĩa vụ cung cấp hồ sơ, thông tin dữ liệu đối với người nộp thuế có phát sinh giao dịch liên kết: Người nộp thuế có phát sinh giao dịch liên kết có nghĩa vụ lập, lưu trữ, kê khai, cung cấp hồ sơ thông tin về người nộp thuế và các bên liên kết của người nộp thuế bao gồm cả thông tin về các bên liên kết cư trú tại các quốc gia/vùng lãnh thổ ngoài Việt Nam; Hồ sơ khai quyết toán thuế khi kết thúc năm phải có tờ khai quyết toán thuế năm, báo cáo tài chính năm, tờ khai giao dịch liên kết và các tài liệu khác liên quan đến quyết toán thuế; Hồ sơ khai thuế phải có báo cáo lợi nhuận liên quốc gia trong trường hợp người nộp thuế là công ty mẹ tối cao có phát sinh giao dịch liên kết xuyên biên giới và có mức doanh thu hợp nhất toàn cầu vượt mức ngưỡng quy định.

Ngoài ra, dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) cũng quy định về trao đổi thông tin giữa cơ quan thuế Việt Nam và cơ quan thuế nước ngoài phục vụ công tác quản lý giá chuyển nhượng đối với người nộp thuế có phát sinh giao dịch liên kết.

Những quy định trên được kỳ vọng sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng trong việc quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết, góp phần phòng chống và ngăn chặn hành vi chuyển giá, trốn thuế gây thất thoát cho ngân sách nhà nước, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội.