Cùng với việc hoàn thiện các cơ chế, chính sách, với nỗ lực tái cơ cấu của các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước trong năm 2014 – 2015 đã có những bước chuyển rõ rệt. Tuy nhiên, kết quả đạt được vẫn chưa như kỳ vọng, đòi hỏi trong thời gian tới cần phải có giải pháp mạnh mẽ và quyết liệt hơn.

Sau gần 30 năm triển khai, chương trình cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nước ở nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng. Tính chung, cả nước đã thực hiện cổ phần hoá được khoảng 4.200 doanh nghiệp và bộ phận doanh nghiệp, đây là nguồn cung quan trọng giúp thị trường chứng khoán Việt Nam hình thành, phát triển phù hợp theo định hướng, chiến lược phát triển của Đảng và Nhà nước.

Sau 5 năm triển khai thực hiện quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước từng bước được nâng cao; số lượng doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa thực hiện niêm yết trên thị trường chứng khoán liên tục gia tăng qua từng năm… Tuy nhiên, quá trình triển khai tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước diễn ra còn chậm so với yêu cầu, cần phải rút ra các bài học kinh nghiệm, từ đó đưa ra các giải pháp đẩy mạnh quá trình này trong giai đoạn tới.

Thoái vốn nhà nước là giải pháp quan trọng của tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2011-2015 và tái cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả và năng lực cạnh tranh giai đoạn 2015 - 2020. Bài viết sẽ nhìn lại tình hình thực hiện thời gian qua và kiến nghị một số giải pháp đẩy mạnh thoái vốn nhà nước trong giai đoạn tới.

Thực hiện chủ trương tái cơ cấu nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng tập trung vào 3 trụ cột tái cơ cấu đầu tư công; tái cơ cấu hệ thống ngân hàng và các tổ chức tài chính; tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước trọng tâm là các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước trong giai đoạn 2011 – 2015, thời gian qua, nhiều cơ chế, chính sách đã được ban hành và thực hiện có hiệu quả.

Dư luận vừa qua “nóng” lên với thông tin ngân sách nhà nước đối mặt với nhiều khó khăn, thu không đủ chi và cũng đặt câu hỏi về việc Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước đẩy mạnh thoái vốn các doanh nghiệp nhà nước, đặc biệt là 10 doanh nghiệp lớn. Các câu hỏi ngân sách nhà nước có bị thâm hụt hay không hay mục tiêu của thoái vốn để làm gì… sẽ được phân tích qua bài viết này.

Cải cách doanh nghiệp nhà nước luôn đóng vai trò trung tâm trong quá trình chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường của nhiều quốc gia. Hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi tính chất minh bạch, công bằng và tự do trong các giao dịch quốc tế. Từ thực tế này đặt ra yêu cầu Việt Nam cần phải đẩy mạnh cải cách doanh nghiệp nhà nước trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Sau hơn 4 năm thực hiện Đề án Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, tình hình sắp xếp, đổi mới và tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước trong giai đoạn 2011 - 2015 đã đạt được những kết quả quan trọng. Hiệu quả hoạt động, sức cạnh tranh của doanh nghiệp nhà nước có nhiều cải thiện; vốn chủ sở hữu tăng, tỷ suất lợi nhuận trên vốn và doanh thu đạt 10 - 15%, nộp ngân sách nhà nước tăng 27%/năm, đóng góp khoảng 30% thu ngân sách nhà nước, 32% GDP…

Nhìn lại quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước trong thời gian qua có thể thấy, mặc dù tiến trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước đã đạt được những kết quả khả quan, song những kết quả này vẫn chưa tạo sự chuyển biến về chất trong cơ cấu tổ chức quản lý điều hành, quản lý tài chính cũng như chất lượng lao động của doanh nghiệp nhà nước. Để quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước đạt được kết quả như mong muốn, cần có sự đánh giá khách quan về tình hình thực hiện và nhìn nhận các vấn đề còn tồn tại, từ đó có giải pháp thực hiện.