Tập trung phát triển thị trường chứng khoán phái sinh

Sự ra đời của thị trường chứng khoán (TTCK) phái sinh vào tháng 8/2017 là dấu mốc lịch sử của TTCK Việt Nam sau 17 năm phát triển. Sau hơn 4 tháng đi vào hoạt động, đến hết ngày 15/12/2017, tổng khối lượng giao dịch trên thị trường đạt 946.326 hợp đồng, tổng giá trị tính theo quy mô danh nghĩa hợp đồng đạt hơn 81.000 tỷ đồng. Bình quân khối lượng giao dịch đạt 10.399 hợp đồng/phiên, giá trị giao dịch đạt gần 900 tỷ đồng/phiên, tăng tương ứng xấp xỉ 21 và 24 lần so với phiên giao dịch đầu tiên.

Khối lượng mở OI toàn thị trường duy trì xu hướng tăng. Tính đến 15/12/2017, khối lượng OI của toàn thị trường đạt 6.796 hợp đồng, gấp 34 lần so với phiên giao dịch đầu tiên. Tuy nhiên, hoạt động giao dịch đang tập trung chủ yếu ở các nhà đầu tư cá nhân trong nước, chiếm 97,64% tổng khối lượng giao dịch. Nhà đầu tư tổ chức trong nước mới chỉ chiếm 2,25%, tập trung chủ yếu vào hoạt động tự doanh của các công ty chứng khoán. Nhà đầu tư nước ngoài chỉ chiếm 0,11%.

Để đảm bảo cho TTCK phái sinh phát triển bền vững và gia tăng sức hấp dẫn, lãnh đạo HNX cho biết, trong năm 2018, HNX tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp lý trên TTCK phái sinh, phối hợp với các cơ quan quản lý hoàn thiện các văn bản hướng dẫn liên quan đến giá dịch vụ, triển khai sản phẩm Hợp đồng tương lai dựa trên trái phiếu chính phủ; nghiên cứu xây dựng cơ sở pháp lý để triển khai thêm các sản phẩm mới như calendar spread trading, hợp đồng quyền chọn; nghiên cứu và triển khai cơ chế tạo lập thị trường; vận hành ổn định và phát triển hệ thống giao dịch...

“Làm mới” thị trường trái phiếu

Thị trường trái phiếu chính phủ (TPCP) trong năm qua tiếp tục có bước phát triển mới, qua đó đảm đương hiệu quả nhiệm vụ huy động vốn cho ngân sách nhà nước và đầu tư phát triển. Đến 15/12/2017, HNX đã tổ chức 238 đợt đấu thầu, huy động được hơn 189.000 tỷ đồng TPCP. Trong đó Kho bạc Nhà nước huy động được 158.000 tỷ đồng, hoàn thành 86% kế hoạch năm.

Trái phiếu phát hành đều có kỳ hạn dài từ 5 năm trở lên, trong đó tỷ trọng trái phiếu có kỳ hạn 20 năm, 30 năm đã tăng đáng kể, chiếm lần lượt 9,98% và 14,7% tổng khối lượng phát hành (năm 2016 tương ứng là 1% và 8%). Kỳ hạn bình quân TPCP do Kho bạc Nhà nước phát hành được nâng lên mức 14,02 năm, dài hơn 5,7 năm so với mức bình quân năm 2016.

Đặc biệt, lãi suất trúng thầu trong năm qua so với cuối năm 2016 giảm trên tất cả các kỳ hạn (khoảng từ 63 - 188 điểm cơ bản), trong đó, giảm mạnh nhất ở kỳ hạn 30 năm, tiếp đến 20 năm và 15 năm. Thị trường TPCP sơ cấp đang đạt được những kết quả bước đầu đối với mục tiêu phát triển các nhà đầu tư dài hạn.

Các đơn vị bảo hiểm (Bảo hiểm tiền gửi, Bảo hiểm xã hội, các công ty bảo hiểm) đã tham gia nhiều hơn vào thị trường. Giá trị trúng thầu TPCP của khối bảo hiểm trong năm 2017 chiếm hơn 13% giá trị trúng thầu toàn thị trường, tăng 3% so với 2016. 

Để thúc đẩy thị trường TPCP phát triển về chiều sâu theo thông lệ và chuẩn mực quốc tế, lãnh đạo HNX cho biết, Bộ Tài chính đang khẩn trương hoàn thiện 2 Nghị định quan trọng để trình Chính phủ xem xét ban hành là dự thảo nghị định thay thế Nghị định 90/2011 về phát hành trái phiếu doanh nghiệp, dự thảo Nghị định về phát hành, đăng ký, lưu ký, niêm yết và giao dịch công cụ nợ của Chính phủ để thay thế Nghị định 01/2011 về phát hành TPCP, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu chính quyền địa phương.

HNX sẽ tích cực tham gia xây dựng nghị định thay thế Nghị định 90/2011 để hoàn thiện khung pháp lý cho phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, năm 2018, HNX sẽ triển khai nghiệp vụ giao dịch vay TPCP để bán, thực hiện cơ chế Kho bạc Nhà nước tham gia giao dịch trên thị trường thứ cấp… Về thị trường trái phiếu doanh nghiệp, HNX đang từng bước chuẩn bị về hệ thống đấu thầu sơ cấp và giao dịch thứ cấp, cũng như hệ thống công bố thông tin, để khi hệ thống pháp lý cho phép sẽ triển khai ngay các giải pháp thúc đẩy phát triển thị trường theo hướng bài bản, chuyên nghiệp, giúp doanh nghiệp thuận lợi hơn trong huy động vốn qua kênh trái phiếu, đồng thời gia tăng cơ hội đầu tư cho giới đầu tư trong và ngoài nước.

Nâng chất thị trường cổ phiếu

Đánh giá về thị trường cổ phiếu niêm yết năm 2017, Chủ tịch HĐQT của HNX Nguyễn Thành Long nhìn nhận, quy mô vốn hoá tiếp tục tăng trưởng mạnh. Đến ngày 15/12/2017, HNX đã chấp thuận niêm yết cho 16 doanh nghiệp với giá trị đăng ký niêm yết mới đạt 3.580 tỷ đồng. Hết tháng 12/2017, HNX sẽ chấp thuận cho 20 công ty niêm yết, đạt 100% kế hoạch năm. Hiện có 383 công ty niêm yết trên HNX, với giá trị niêm yết đạt gần 117.000 tỷ đồng, tăng 3,5% so với cuối năm 2016.

Giá trị vốn hóa thị trường đạt 214.600 tỷ đồng, tăng tới 45% so với cuối năm 2016. Trong năm qua, HNX đã chấp thuận niêm yết bổ sung cho 72 doanh nghiệp với giá trị niêm yết bổ sung đạt 8.200 tỷ đồng, hủy niêm yết 12 doanh nghiệp với giá trị hủy là 4.800 nghìn tỷ đồng.

Trên thị trường UPCoM, số lượng doanh nghiệp và giá trị vốn hoá tăng nhanh. Đến 15/12/2017, có 681 công ty giao dịch trên UPCoM, vốn hóa thị trường đạt hơn 603.000 tỷ đồng, tăng gấp 2 lần so với cuối năm 2016. Trong năm qua, HNX đã chấp thuận cho 231 doanh nghiệp vào giao dịch trên UPCoM. Thanh khoản thị trường tăng mạnh so với năm 2016, khi bình quân khối lượng giao dịch đạt 11,6 triệu cổ phiếu/phiên, giá trị giao dịch đạt 218 tỷ đồng/phiên, lần lượt tăng 35% và 71% so với cùng kỳ năm trước.

Về giải pháp mới trên sàn cổ phiếu niêm yết cho năm 2018, ông Long cho biết, Sở sẽ tập trung nâng cao chất lượng cổ phiếu thông qua các giải pháp thúc đẩy doanh nghiệp cải thiện chất lượng quản trị công ty. Để đạt được mục tiêu này, phải bắt đầu từ sự thay đổi trong tư duy, nhận thức và hành động của nhà đầu tư, mà trước hết là nhà đầu tư tổ chức, chuyên nghiệp.

“Để cụ thể hóa định hướng trên, điểm mới trong năm 2018 là HNX sẽ xây dựng quy chế về quản trị công ty dành cho nhà đầu tư tổ chức. Một khi văn bản này được đưa vào áp dụng, sẽ thúc đẩy các cổ đông lớn, nhà đầu tư tổ chức nâng cao trách nhiệm, cũng như tạo sức ép thúc đẩy các doanh nghiệp cải thiện chất lượng quản trị công ty, minh bạch hoạt động vì lợi ích của tất cả các cổ đông, vì thị trường, không chỉ vì lợi ích của nhà đầu tư tổ chức như hiện tại”, ông Long cho biết.

Để sàn UPCoM thực hiện tốt hơn nữa nguyên tắc đã là công ty chào báo cổ phần ra đại chúng, thì buộc phải đăng ký giao dịch, đồng thời cải thiện tính minh bạch cho thị trường này, trong năm 2018, HNX sẽ tiếp tục gia tăng chất lượng giám sát. Phương thức giám sát của HNX đã có nhiều đổi mới theo hướng bám sát thực địa hơn là dựa trên hệ thống sổ sách, báo cáo. Trong đó đặc biệt chú ý giám sát đối với các doanh nghiệp tư nhân nhỏ, tăng vốn nhanh, hoạt động trong những lĩnh vực nhạy cảm. 

Gắn đấu giá cổ phần chặt hơn với lên sàn

Một mảng hoạt động gắn liền với thị trường cổ phiếu niêm yết và đăng ký giao dịch là hoạt động đấu giá cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Trong năm 2017, HNX tiếp tục tăng cường các hoạt động để thúc đẩy, hỗ trợ hoạt động cổ phần hóa, thoái vốn các doanh nghiệp nhà nước như: Tổ chức các buổi tiếp xúc doanh nghiệp, hướng dẫn các thủ tục đấu giá cổ phần và niêm yết, đăng ký giao dịch trên TTCK; Phối hợp với Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính rà soát danh sách các doanh nghiệp phải tham gia TTCK tập trung theo quy định để báo cáo Bộ Tài chính, trên cơ sở đó Chính phủ tiến hành đôn đốc, nhắc nhở kịp thời.

HNX còn phối hợp với Ủy ban chứng khoán Nhà nước hướng dẫn doanh nghiệp triển khai Thông tư 115/2016 của Bộ Tài chính hướng dẫn bán cổ phần lần đầu và quản lý, sử dụng tiền thu từ cổ phần hóa của các doanh nghiệp 100% vốn nhà nước thực hiện chuyển đổi thành công ty cổ phần. Hiện đã có 3 doanh nghiệp đầu tiên thực hiện đăng ký giao dịch trên UPCoM sau đấu giá theo quy định tại Thông tư 115/2016.

Để hoạt động đấu giá cổ phần hóa gắn chặt hơn với đăng ký niêm yết và giao dịch, trong năm 2018, HNX sẽ bám sát lộ trình xây dựng thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị định 126/2017 về chuyển doanh nghiệp nhà nước và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do doanh nghiệp nhà nước đầu tư 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần, để chuẩn bị các phương án triển khai hiệu quả. HNX cũng đang chuẩn bị hạ tầng để sẵn sàng triển khai một phương thức đấu giá mới được quy định tại Nghị định 126/2017 sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2018 là phương thức dựng sổ (booking building).