Trong thế giới hoàn hảo, blockchain và kế toán là những người bạn thân thiết, kề vai sát cánh tạo nên hệ thống ghi chép, lưu trữ và quản trị tài sản hoàn hảo.

Blockchain ghi chép, lưu trữ tài sản, nợ và giao dịch, cung cấp các phương pháp ghi lại dòng tiền và đối chiếu tài khoản. Thay vì hệ thống ghi sổ kép, nó cung cấp hệ thống ghi sổ đa chiều, với công nghệ sổ cái phân phối mới. Hệ thống này sẵn sàng thay đổi để phù hợp với mục tiêu, rất phù hợp với thế giới kế toán.

Hệ thống này không cần các bản ghi riêng dựa trên biên lai giao dịch, các giao dịch sẽ được ghi trực tiếp vào một thanh ghi, tạo ra một hệ thống các bản ghi có liên kết - hoặc khối thông tin - được xác minh tự động và có thể được xem bởi tất cả người dùng.

Những người khởi xướng ra blockchain cho biết kế toán vẫn là một hình thức kinh doanh hoạt động dựa trên sự kế thừa hệ thống sổ sách và phần mềm sẵn có.

Để đảm bảo việc đáp ứng các yêu cầu pháp lý cần phải có hệ thống sổ sách và kiểm toán viên độc lập có năng lực pháp lý giúp đánh giá các hoạt động tài chính của doanh nghiệp.

Cứ đến kỳ kiểm toán là các kiểm toán viên sẽ vô cùng bận rộn với việc chứng minh và xác thực hệ thống các tài khoản trong một khoảng thời gian dài.

Tất cả đều ủng hộ blockchain…

Blockchain như đang muốn thét lên với các kế toán viên và các chuyên gia rằng việc hợp tác với các bên thứ ba là một công việc quá thừa thãi.

Chúng ta đang hướng tới một hệ thống phi tập trung. Tất cả các danh mục sẽ được phân phối và niêm phong bằng mật mã, vì vậy cơ hội hủy bỏ hoặc thao túng thông tin để che giấu hoạt động trên thực tế là không thể.

Công việc kiểm toán sẽ được tự động hóa hơn nhiều mà không cần phải thông qua các tài liệu sổ sách. Kiểm toán viên có thể nhanh chóng xác minh dữ liệu quan trọng làm cơ sở cho báo cáo tài chính, do đó giúp giảm chi phí và thời gian. Việc tuân thủ quy định có thể được xác minh một cách hiệu quả hơn.

Hãy dũng cảm đón nhận thử thách, bạn còn đợi chờ điều gì nữa?

Những người chỉ trích blockchain nói rằng, trong thế giới không hoàn hảo sẽ có rất nhiều điều cần cân nhắc. Nhiều người lo sợ rằng công nghệ sẽ làm sụp đổ một nền công nghiệp từ lâu đã và đang phụ thuộc vào sự giám sát của con người. Công nghệ cũng sẽ gây ảnh hưởng đến vấn đề việc làm mặc dù đây không phải vấn đề mà các doanh nghiệp quan tâm.

Không phải số lượng nhân viên mà chính chi phí mới là điều khiến khiếp ban lãnh đạo cấp cao trằn trọc mỗi đêm và blockchain hiện nay lại yêu cầu một khoản chi phí vô cùng lớn. Nhiều câu hỏi được đặt ra về khả năng và tốc độ lưu trữ dữ liệu cũng như tính ứng dụng của hệ thống blockchain.

Nhiều người cho rằng blockchain là hệ thống tìm kiếm giải pháp. Có nhiều phần mềm cơ sở dữ liệu liên quan sẵn có cũng hoạt động tương tự với mức giá rẻ hơn. Chúng cũng cho phép mã hóa, ngăn việc sửa đổi và phân bổ dữ liệu tới nhiều địa điểm khác nhau.

Blockchain được chứng minh là hệ thống lưu trữ hồ sơ tức thời, hơn thế nữa, nó chủ yếu được chứng minh là trợ lý tuyệt vời giúp quản lý chuỗi cung ứng và hàng tồn kho.

Những ví dụ điển hình như việc Walmart quản lý tất cả đối tác cung cấp hoa quả sạch của họ bằng hệ thống blockchain, hay việc hãng vận tải Maersk phát triển hệ thống TradeLens sử dụng blockchain để mã hóa toàn bộ dây chuyền cung ứng của họ. Thanh toán quốc tế được cho là bước tiếp theo của việc điều chỉnh sổ cái chung.

Những nhà tiên phong trong ứng dụng blockchain

Hầu hết những nhà tiên phong đều rất thận trọng nhưng vẫn tỏ thái độ lạc quan. Một trong số họ là Craig Fischer - giám đốc chương trình đổi mới tại Văn phòng Dịch vụ tài chính tại Bộ Ngân khố Hoa Kỳ. Fischer đang dẫn đầu chiến dịch thúc đẩy sự hiểu biết về blockchain giữa các bộ phận liên bang Hoa Kỳ.

Văn phòng vừa thử nghiệm thành công việc sử dụng blockchain để theo dõi, quản lý và chuyển giao các thiết bị di động đồng thời hướng tới triển khai các hành động tương tự lên các gói phần mềm nhằm đảm bảo không có bất kỳ phần mềm nào không được sử dụng, bị bỏ quên hay bị lỗi thời.

Ông Fischer giải thích: “Mỗi năm chúng tôi đều phải sử dụng rất nhiều nhân lực để kiểm tra tất cả điện thoại trong Bộ Ngân khố Hoa Kỳ”.

 “Chúng tôi phải cử năm hoặc sáu người để định vị điện thoại của khoảng 3500 người tại sáu địa điểm khác nhau trên toàn nước Mỹ.” Ông Fischer miêu tả cuộc thử nghiệm này như một “trải nghiệm đau đớn”. Tất cả điện thoại phải được kiểm tra, nhưng với blockchain, chúng sẽ được quét, ghi chép và đăng ký vào một hệ thống sổ cái phân phối.

Đây là một công việc khó khăn, nhưng hệ thống mới này sẽ cho ra những hiệu quả đáng kinh ngạc.

 “Bạn có thể dễ dàng biết được Craig Fischer sử dụng điện thoại lúc nào và ở đâu,” Fischer nói.

Với khả năng này, ông ấy có thể lập ra một hợp đồng thông minh trên hệ thống. “Nếu trong hai tuần mà Craig không truy cập vào điện thoại, chúng ta có thể gửi email cho ông ấy”. Blockchain không nói dối.

 “Hành động này đã biến công việc lưu trữ thụ động hàng năm trở thành những kiến thức tích cực về hoạt động hiện tại.”

Liệu ông cùng hệ thống này sẽ tiến xa tới đâu? Fischer cho biết bước tiếp theo là phải cấp giấy phép cho phần mềm và đây là công việc khiến chính phủ tiêu tốn khoảng 8 tỉ đô mỗi năm.

 “Người được cấp giấy phép có thể sẽ chuyển việc và chúng tôi thường sẽ không trao lại giấy phép cho người mới. Chúng tôi vẫn chưa có biện pháp quản lý tốt,” ông thừa nhận.

 “Câu hỏi đặt ra là liệu chúng ta có thể tiếp tục và quản lý theo thời gian thực thông qua quan sát những ai đang sử dụng hoặc trao chứng chỉ sử dụng phần mềm cho người cần thay vì liên tục mua lại phần mềm mới?” Chúng tôi đã xem xét điều này từ góc độ toàn doanh nghiệp - cho toàn bộ chính phủ liên bang - và nó mang lại nhiều ý nghĩa.

Fischer giải thích rằng một hệ thống trao đổi mới sau đó sẽ ra đời và từ đó, bộ tiêu chuẩn mới sẽ được lập ra để mua, trao đổi và/hoặc tái sử dụng giấy phép phần mềm.

Fischer liệu có tin rằng blockchain có thể được tái sử dụng trong kế toán không? Ông sử dụng một ví dụ tương tự trong cơ học. Không lâu trước đây, chúng ta đưa chiếc ô tô đến thợ máy và họ sẽ tìm những lỗi sai về máy móc. Ngày nay, người thợ máy ấy sẽ chẩn đoán bằng máy tính. “Bạn vẫn cần người thợ máy, nhưng họ sẽ phải học những điều mới mẻ hơn,” ông nói.

 “Những người nắm giữ vai trò quản lý tài chính và kế toán vẫn rất cần thiết, nhưng trong thế giới tồn tại robot và blockchain, họ cần phải học những kỹ năng mới.”

Sự lạc quan về blockchain

Nathana O’Brien Sharma - giám đốc chương trình, blockchain, chính sách, luật và đạo đức tại Đại học Singularity ở Thung lũng Silicon là người có cái nhìn vô cùng lạc quan về tương lai của blockchain. Sharma cũng là một người trong ngành với vai trò cố vấn chung tại Labelbox, một trong những công ty khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo nổi tiếng ở Thung lũng Silicon.

Sharma đồng tình với quan điểm của Fischer rằng blockchain không thể ngay lập tức làm sụp đổ ngành công nghiệp, nhưng chúng ta không nên đánh giá thấp hay lờ đi những tính năng hiệu quả của nó. Như Sharma nói, con người sẽ không bị đánh bật khỏi thế cân bằng, tuy nhiên tại thời điểm này, người kế toán đang tự đặt mình vào thế bất lợi nếu không thử nghiệm các công cụ mới.

 “Hiện nay, kế toán đang thực hiện một công việc bất khả thi - họ phải phát hiện gian lận, tìm ra vấn đề và sự bất thường, nhưng có quá nhiều thông tin và dữ liệu mà chỉ với một hay một nhóm người thì không thể xử lý hết.”

 “Công nghệ mới ngày càng bảo mật hơn giúp giảm chi phí và giúp kế toán có nhiều thời gian cho các hoạt động quan trọng nhất.”

Sharma cho rằng đây là một cuộc cải cách. Hãy nhìn lại vai trò của kế toán trước khi Excel ra đời, cô nói. “Tất cả đều nghĩ rằng Excel sẽ làm việc thay chúng ta, nhưng không hề. Nó chỉ là một bảng tính tốt hơn giúp công việc dễ dàng hơn.”

Thử tưởng tượng một kế toán viên làm việc mà không có Excel, QuickBooks hay nhiều công cụ hỗ trợ, blockchain cũng là một trong số các công cụ đó.

Sharma không nói rằng toàn bộ hệ thống kế toán cần chuyển đổi thành blockchain ngay lập tức. Cô cũng nhận thức được những lời chỉ trích về blockchain, ít nhất từ báo cáo McKinsey với tuyên bố nhận được nhiều quan tâm hiện nay rằng blockchain đang ở giai đoạn đầu nên “tương đối không ổn định, tốn kém và phức tạp.”

Báo cáo McKinsey hỏi rằng tại sao phải dùng đến blockchain khi có thể điều chỉnh các cơ sở dữ liệu kết nối truyền thống để mã hóa, ngăn sửa đổi và phân phối bản ghi đến nhiều vị trí.

Sharma đáp trả rằng công nghệ đang thay đổi theo cấp số nhân và sự thờ ơ, lãnh đạm sẽ đặt những người đi sau vào thế bất lợi. “Bạn không cần tập trung tất cả thời gian và sức lực của mình vào nó. Điều này có nghĩa rằng, nếu bạn không chịu thử nghiệm thì rất khó để theo kịp thời đại, cô nói.

Sharma tin rằng những người tiên phong trong trí tuệ nhân tạo sẽ nhận được lợi nhuận cao hơn từ khoản đầu tư ban đầu và những người theo sát cũng chỉ nhận được những mảnh vụn không đáng kể.

 “McKinsey nói đúng. Nó rất tốn kém và phức tạp, nhưng nếu không thử, bạn sẽ bị bỏ lại phía sau.”

Sharma cho biết, việc được áp dụng bởi một số tên tuổi lớn là bằng chứng cho thấy blockchain đang ngày càng phát triển. Một số tổ chức tài chính lớn nhất ở Mỹ đang sử dụng công nghệ này như IBM đã thử nghiệm mạng thanh toán Blockchain World Wire, Nasdaq và Citibank sử dụng blockchain để tự động hóa quy trình thanh toán từ Citibank sang Nasdaq, JPMorgan đã nộp bằng sáng chế cho việc áp dụng công nghệ sổ cái phân tán trong giải quyết giao dịch giữa các ngân hàng và Fidelity đang sử dụng nó trong các dịch vụ lưu ký.

Sharma cũng tin rằng blockchain hoàn toàn có thể sẵn sàng giải quyết một số khía cạnh nghiêm trọng hơn của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Nó đã có thể thúc đẩy sự hiểu biết về các sản phẩm thứ cấp và sự mất ổn định vốn có của chúng.

 “Chúng ta thấy tất cả các khoản vay thứ cấp này được đóng gói và chia nhỏ, từ đó sinh ra các công cụ phái sinh. Chúng ta đã xây một tháp thẻ phái sinh mà không có chút hiểu chuyện nào, không biết phải liên kết cái gì với cái gì, không biết cái gì đã có.”

Bà cho biết nếu các sản phẩm tài chính được kiểm soát hiệu quả hơn thì vấn đề này đã không xảy ra.

 “Chúng ta đã có thể thấy và hiểu những khoản thế chấp nào đang được đóng gói để tạo ra một công cụ phái sinh. Thay vì những hiểu biết mơ hồ, chúng ta cần xem xét lại sổ cái phân phối để tìm ra thông tin.”

Cuối cùng, liệu kế toán có nên lo lắng về sự xuất hiện của blockchain? Sharma nghĩ là không. Bạn có nhớ lần đầu tiên biết đến internet? Còn khi bạn nhận được một máy tính bàn hoặc máy tính xách tay thì sao? Blockchain cũng như vậy, cô nói – chỉ có điều nó là một công cụ khác.

 “Một số công cụ mới sẽ chỉ thay đổi vai trò chứ không làm nó trở nên lỗi thời. Những kế toán viên có thể nắm bắt công nghệ mới, trí tuệ nhân tạo và blockchain sẽ là người dẫn đầu trò chơi.”

Kế toán và blockchain

Hiển nhiên rằng, ngành dịch vụ tài chính vẫn cần có các chuyên gia ngay cả khi blockchain được áp dụng rộng rãi và họ chỉ là đang sử dụng các công cụ tốt hơn thôi. Cũng giống như mọi người, Fischer không tin rằng trong tương lai gần, kế toán sẽ sử dụng blockchain trong toàn bộ quy trình của mình. “Chúng tôi không rõ nó sẽ hoạt động như thế nào khi được đưa vào thực tế - công nghệ phải phát triển trước khi chúng tôi tiếp cận được nó và việc con người quản lý, giám sát tài sản là rất cần thiết.

Vai trò của kế toán sẽ thay đổi không có nghĩa là họ sẽ biến mất. Thông tin vẫn cần được dịch và phân loại đúng trước khi được đưa lên hệ thống blockchain. Cùng với vận hành và bảo trì hệ thống, đó là những nhiệm vụ của người kế toán.

Kế toán sổ sách không bao giờ là dư thừa. Liệu có ai khác giám sát các tài khoản phải thu? Ai sẽ giám sát các hợp đồng thanh toán cho hàng hóa và dịch vụ? Ai sẽ chuẩn bị hóa đơn, và theo dõi thu chi?

Ngay cả khi có công nghệ blockchain, vẫn cần phải có người nhập hợp đồng, mua hàng và thực hiện thanh toán vào các khối nhân này. Nhiệm vụ của nó là đem lại hiệu quả, lưu trữ lâu dài và minh bạch. Nhìn ở góc độ này, blockchain là công cụ mà các kế toán viên nên làm chủ, hơn là trở nên sợ hãi trước nó.

Bài viết này được đăng lần đầu tiên trên tạp chí INTHEBLACK của CPA Australia. Bạn đọc có thể tìm hiểu thêm tại intheblack.com. Đường link gốc: Accounting's brave new blockchain frontier