Chính vì vậy, để hỗ trợ phát triển, cần bổ sung các cơ chế thuế đặc thù, phù hợp với mô hình kinh tế này. Đó là nhận định chung của các đại biểu tham dự hội thảo đánh giá công tác quản lý đối với HTX do Tổng cục Thuế tổ chức vào ngày 27/10 tại Hà Nội.

Theo Phó ban Cải cách và hiện đại hóa Tổng cục Thuế Vũ Công Nhĩ, hiện cả nước có 50 liên hiệp HTX, gần 20.000 HTX với khoảng 13,5 triệu thành viên. Trong những năm gần đây, hiệu quả hoạt động của các HTX ngày càng được cải thiện, doanh thu bình quân năm 2016 đạt 3.017 triệu đồng/HTX, tăng 20% so với năm 2013. Mức lãi bình quân đã tăng từ 155 triệu đồng/HTX năm 2013 lên 196 triệu đồng/HTX năm 2016. Thu nhập bình quân của một lao động thường xuyên trong HTX tăng từ 22,8 triệu đồng/năm lên 31,3 triệu đồng/năm. 

Mặc dù vậy, khu vực kinh tế HTX phát triển chưa tương xứng với tiềm năng và việc chấp hành chính sách pháp luật còn nhiều hạn chế. Cụ thể, các HTX đều thuộc đối tượng điều chỉnh bởi các quy trình chung về quản lý thuế như kê khai thuế điện tử, quản lý nợ, hóa đơn, thanh, kiểm tra… Tuy nhiên, nhiều các HTX kinh doanh vận tải chưa chấp hành tốt việc khai nộp thuế, gây khó khăn cho công tác quản lý.

Số lượng HTX đăng ký và nộp thuế điện tử cũng đang đứng ở mức thấp, khoảng 58%. Nợ thuế của các HTX tuy số tuyệt đối không lớn nhưng chiếm tỷ trọng cao so với số thu ở khu vực này (khoảng 42%). Điều đáng ngại hơn là nợ thuế có xu hướng tăng cả về số HTX và số nợ. Năm 2015 số HTX nợ tăng 11%, số thuế nợ tăng 30% so với cùng kỳ; năm 2016 số HTX nợ thuế tăng 6% và số tiền nợ thuế tăng 9%. 

Lý giải về vấn đề này, Phó trưởng Ban Chính sách và phát triển HTX- Liên minh HTX Việt Nam, ông Lê Thăng Long cho biết, trên thực tế, việc tiếp cận các văn bản pháp lý nói chung và chính sách pháp luật thuế nói riêng của các HTX còn rất hạn chế. Đội ngũ kế toán của các HTX chưa được đào tạo bài bản nên công tác hạch toán, báo cáo tài chưa được đảm bảo; việc thực hiện đăng ký, khai nộp thuế và quyết toán thuế hàng năm cũng còn lúng túng.

Góp ý về cơ chế chính sách để hỗ trợ các HTX phát triển, đại diện Cục Thuế Hà Nội cho rằng, Bộ Tài chính cần ban hành thông tư hướng dẫn riêng về thuế cho HTX và tổ hợp tác, theo hướng mở rộng đối tượng được đặt in hoặc tự in hóa đơn cho đơn vị đủ điều kiện; bổ sung quy định xóa nợ thuế đối với HTX đã ngừng hoạt động kéo dài.

Đối với các HTX hoạt động trong lĩnh vực nông lâm ngư nghiệp, diêm nghiệp, ngoài việc được hưởng chính sách hỗ trợ, ưu đãi theo quy định cần được đầu tư phát triển về kết cấu hạ tầng. Đối với thuế TNDN  cần bổ sung thêm các ưu đãi đối với tất cả các HTX mới thành lập để hỗ trợ trong những năm đầu hoạt động; đồng thời tính toán phù hợp thời gian miễn giảm để khuyến khích phát triển về quy mô và đổi mới công nghệ hiện đại.      

Để giúp các HTX thực hiện đúng quy định của pháp luật, đại diện Cục Thuế Yên Bái đề nghị, tăng cường kiểm tra trực tiếp tại các HTX; đồng thời cần có thông tư quy định chung tất cả các ưu đãi về thuế, tài chính cho loại hình HTX. Đặc biệt cần có chính sách miễn lệ phí môn bài đối với tất cả các HTX trên địa bàn các huyện đặc biệt khó khăn, miễn thuế TNCN từ đầu tư vốn cho các xã viên khi có thu nhập từ đầu tư vốn, qua đó mới thúc đẩy hoạt động đầu tư phát triển SXKD.

Đồng tình, đại diện Cục Thuế Đắk Lắk bổ sung,  để nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối với HTX, cần tăng cường công tác truyên truyền hỗ trợ phổ biến và hướng dẫn chính sách thuế đối với các HTX. Phối hợp với Liên minh HTX trong việc tập huấn chính sách thuế cho các thành viên. Cùng với đó, cơ quan thuế cần phối hợp với phòng tài chính kế hoạch các huyện, thị xã, TP trong việc cấp giấy chứng nhận đăng ký và cấp mã số thuế cho HTX mới thành lập, tạo thuận lợi cho công tác quản lý trên địa bàn.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, đại diện Tổng cục Thuế cho biết, trong thời gian tới sẽ phân công rõ ràng về chức năng theo dõi quản lý đối với HTX ở cơ quan thuế các cấp, trong đó để quản lý tốt việc đăng ký thành lập. Tổng cục Thuế sẽ nghiên cứu hoàn thiện khung pháp lý để thống nhất mã số thuế và mã số đăng ký thành lập HTX và thực hiện liên thông.

Trước mắt sẽ rà soát lại toàn bộ dữ liệu đối với HTX, thiết lập cơ chế chia sẻ, trao đổi dữ liệu, xử lý kịp thời các trường hợp đã thành lập nhưng chưa đăng ký thuế. Cùng với việc nghiên cứu sửa đổi quy định về hóa đơn để các HTX kinh doanh trong lĩnh vực đặc thù được lựa chọn sử dụng hóa đơn đặt in hoặc tự in, Tổng cục Thuế sẽ xây dựng bộ tiêu chí riêng hoặc bổ sung các tiêu chí đặc thù liên quan đến HTX để phục vụ việc đánh giá rủi ro khi lựa chọn đối tượng thanh kiểm tra.