Thực trạng dạy học trực tuyến tại các cơ sở GDNN

Thời gian qua, trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 ở nước ta có diễn biến phức tạp, gây khó khăn cho hệ thống giáo dục đào tạo nói chung và hệ thống GDNN nói riêng. Để ứng phó với dịch bệnh, Tổng cục GDNN (Bộ Lao động Thương binh và Xã hội) đã hướng dẫn hệ thống GDNN thực hiện việc chuyển đổi tuyển sinh, đào tạo từ mô hình đào tạo truyền thống sang đào tạo trực tuyến.

Đặc biệt, ngày 15/7/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 1232/QĐ-TTg về kế hoạch triển khai Khung trình độ quốc gia Việt Nam đối với các trình độ GDNN giai đoạn 2021-2025, trong đó nêu rõ nhiệm vụ và giải pháp: “…Nghiên cứu hoàn thiện các quy định về bảo đảm chất lượng các trình độ GDNN, bao gồm cả chất lượng đào tạo từ xa, trực tuyến và chỉnh sửa, bổ sung các tiêu chí, tiêu chuẩn kiểm định chất lượng GDNN…”.

Trên cơ sở định hướng trên, các trường nghề đã triển khai áp dụng phương pháp giảng dạy trực tuyến, thay thế cho phương pháp giảng dạy trực tiếp tại lớp học để phòng, chống lây nhiễm COVID-19. Đến nay, sau một thời gian triển khai hình thức dạy học trực tuyến, cả giáo viên, sinh viên đã thích nghi với mô hình “giáo dục mới” trong bối cảnh dịch bệnh.

Trong khi đó, tại các nước phát triển trên thế giới, việc tổ chức dạy học trực tuyến đã được triển khai tư nhiều năm, thì ở Việt Nam, loại hình dạy học này mới được triển khai từ khi dịch COVID-19 bùng phát. Mới đây, Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực (Tiểu ban Giáo dục Nghề nghiệp) đã tiến hành khảo sát đối với 997 cán bộ quản lý các cấp, 2.108 nhà giáo, 16.671 học sinh, sinh viên các cơ sở GDNN và 138 trường cao đẳng, trung cấp, trung tâm GDNN.

Kết quả cho thấy, trong thời gian giãn cách xã hội để phòng, chống dịch COVID-19, 69,5% số lượng giáo viên và 83,8% số lượng học viên có tham gia dạy và học thông qua các công cụ dạy học trực tuyến như: Zoom, Google Meeting, Microsoft Teams. Có 69,8% giáo viên đã được đào tạo, hướng dẫn giảng dạy trực tuyến.

Qua khảo sát, nhiều trường dạy nghề trên cả nước đã đầu tư hệ thống đào tạo trực tuyến chuyên nghiệp gồm: Học tập trực tuyến (E-learning); Hệ thống quản lý học tập trực tuyến (LMS-Learning Management System); Hệ thống quản lý nội dung học tập (LCMS- Learning Content Management System) để đáp ứng công tác quản lý của nhà trường.

Điển hình về việc đầu tư các hệ thống đào tạo trực tuyến này có thể kể tới như: Trường Cao đẳng Nghề Việt Xô số 1, Cao đẳng Cơ điện Nghề Việt Xô số 1, Cao đẳng Cơ điện Hà Nội, Cao đẳng Hàng hải 1, Cao đẳng Công nghiệp Huế, Cao đẳng Nghề Đà Nẵng, Cao đẳng Công thương miền Trung, Cao đẳng Lý Tự Trọng, Cao đẳng Kỹ nghệ II, Cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng, Cao đẳng Công nghệ Thủ Đức, Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh, Cao đẳng Công nghệ quốc tế Lilama 2, Cao đẳng Y tế Đồng Tháp, Cao đẳng Việt Nam - Hàn Quốc Cà Mau...

Đánh giá về hiệu quả của việc đào tạo trực tuyến, các chuyên gia cho rằng, xét trên yếu tố tương tác qua lại giữa người dạy và người học, phần lớn các công nghệ sử dụng chỉ mang tính chất một chiều (Giáo viên sử dụng công nghệ và học liệu để trình diễn cho học viên xem). Tình trạng này dẫn tới hạn chế việc thực hành của các học viên tại các trường nghề.

Theo kết quả khảo sát online của Tiểu ban GDNN, có 87,8% giáo viên áp dụng công nghệ thông tin và truyền thông vào giờ dạy lý thuyết, 70,7% vào giờ dạy thực hành. Tuy nhiên, có đến 80% giải pháp đưa ra là sử dụng thiết bị và phần mềm trình chiếu, demo video, hình ảnh, phần mềm...

Bên cạnh những kết quả đạt được, phương thức đào tạo trực tuyến còn có những tồn tại, hạn chế như: Tính mở và linh hoạt của các chương trình đào tạo chưa cao, dẫn đến hạn chế trong việc cập nhật nội dung đào tạo hiệu quả và kịp thời; Các ngành khối kỹ thuật như cơ khí ô tô, điện lạnh, điện - điện tử, cơ điện tử cũng chưa cập nhật các kiến thức về internet vạn vật (IoT), về trí tuệ nhân tạo (AI). Mặc dù một số ngành như cơ khí chế tạo máy, điện điện tử dành một thời lượng đáng kể để dạy các kiến thức, kỹ năng về lập trình CNC, PLC, nhưng nhìn chung các trường chưa có kế hoạch rõ ràng về việc đưa đào tạo năng lực số vào các môn cơ sở ngành và các môn chuyên ngành.

Việc đầu tư cho các phần mềm chuyên ngành phục vụ giảng dạy của các cơ sở GDNN còn chưa được chú ý đầu tư đúng mức. Phần lớn các phần mềm được giảng dạy còn lạc hậu (các phiên bản rất cũ) và thường là các phần mềm không có bản quyền.

Ngoài ra, các cơ sở đào tạo nghề hiện mới chỉ quan tâm đến digital learning (bài giảng điện tử), mà chưa chú trọng đến Big Data để lưu trữ dữ liệu, digital media để kết nối với các mạng xã hội hay digital campus để tối ưu hóa quá trình giảng dạy vào thực tiễn.

Bên cạnh đó, cơ sở vật chất của các cơ sở GDNN chưa đáp ứng được nhu cầu đào tạo trực tuyến. Hiện nay, các nhà thực hành, các thư viện, các bộ phận chứng chỉ vẫn chủ yếu thực hiện theo kiểu truyền thống, chưa điện tử hóa, chưa có thư viện số, phòng thực hành số…

Giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nghề trực tuyến

Để khắc phục những tồn tại, hạn chế trên, cũng như nâng cao chất lượng đào tạo trực tuyến trong hoạt động GDNN trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19, cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp sau:

Đối với các cơ quan quản lý nhà nước

­- Rà soát, nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách theo hướng hỗ trợ vốn đầu tư công nghệ thông tin cho các cơ sở GDNN để đầu tư, trang bị các thiết bị công nghệ cho các phòng thí nghiệm, xưởng thực hành ảo.

- Tổ chức các khóa đào tạo để nâng cao trình độ, kỹ năng cho giảng viên của các cơ sở GDNN về kỹ năng, phương pháp giảng dạy trực tuyến phù hợp với bối cảnh của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.

Đối với các cơ sở GDNN

- Cần huy động mọi nguồn lực tăng cường đầu tư, xây dựng hệ thống quản lý đào tạo trực tuyến bao gồm việc học tập trực tuyến (e-learning), hệ thống quản lý học tập trực tuyến (LMS - Learning Management System), hệ thống quản lý nội dung học tập (LCMS - Learning Content Management System) và thực hiện việc số hóa các hoạt động quản lý, đào tạo trong các nhà trường.

- Chủ động điều chỉnh kế hoạch đào tạo phù hợp với tình hình dịch bệnh và quy định giãn cách xã hội của địa phương, đảm bảo khai thác tối đa thời gian học sinh, sinh viên được tập trung học trực tiếp tại trường. Trong điều kiện không thể tổ chức học tập trung tại trường, các trường có thể điều chỉnh kế hoạch để tổ chức giảng dạy nội dung lý thuyết của toàn bộ chương trình bằng hình thức trực tuyến, khi điều kiện cho phép người học quay lại trường chỉ tổ chức thực hành, thực tập kỹ năng.

- Tích cực phối hợp, quan hệ với các cơ quan, đơn vị có liên quan để tiêm phòng vắc xin phòng chống dịch bệnh cho học sinh, sinh viên và cán bộ quản lý, giáo viên để đưa hoạt động đào tạo được trở lại bình thường.

- Triển khai các phương án đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động gặp khó khăn do đại dịch COVID-19 theo Nghị quyết số 68/NQ-CP và Quyết định số 23/2021/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Đối với giảng viên tại các cơ sở GDNN

- Nâng cao nhận thức và trình độ ứng dung công nghệ thông tin trong đào tạo trực tuyến để truyền đạt kiến thức cho học viên để dễ dàng tiếp cận kỹ năng lý thuyết và thực hành.

- Có phương pháp giảng dạy sáng tạo thông qua các ứng dụng dạy học trực tuyến để truyền cảm hứng cho học viên/sinh viên, khuyến khích họ hình thành và chia sẻ nội dung và ý tưởng của họ, đồng thời thúc đẩy các tương tác trực tuyến của học sinh.

- Hoàn thiện kỹ năng giao tiếp để đánh giá mức độ năng lực của học viên; có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nội dung bài giảng, để tạo ra môi trường tương tác trực tuyến và cho học sinh đủ thời gian để “khởi động” các chủ đề của khóa học, từ đó có thể tăng cường sự tham gia của họ trong giờ học.

- Nâng cao các kỹ năng về tạo động lực, kỹ năng lãnh đạo, kỹ năng quản lý thời gian để đảm bảo tiến trình dạy và học theo mục tiêu, kế hoạch đề ra…