Thống kê từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, sau gần một năm Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP) và Nghị định hướng dẫn thi hành luật ra đời, đến nay chỉ có 4 dự án PPP được phê duyệt đầu tư và một dự án đang trong quá trình lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi theo quy định của luật này. Nguyên nhân được chỉ ra, do vướng mắc từ các luật chuyên ngành và các địa phương có cách hiểu chưa thống nhất và chưa chính xác đối với các dự án này.

Mới đây, trong báo cáo Phó Thủ tướng Thường trực - Phạm Bình Minh, Tổ trưởng Tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng, về kết quả rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện dự án PPP. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, trên cơ sở tổng hợp ý kiến của 23 bộ, ngành và 53 địa phương, liên quan đến dự án PPP, cho thấy có 37 vấn đề bất cập.

Trong đó, có 5 vấn đề liên quan đến quy định của 4 Luật như: Luật Ngân sách nhà nước; Luật Giá; Luật Đất đai và Luật Khoáng sản;… 4 vấn đề liên quan đến quy định của Nghị định, Thông tư, cùng với đó là 28 vấn đề vướng mắc do có cách hiểu chưa thống nhất giữa các địa phương.

Cụ thể, Luật Giá hiện nay chưa có hướng dẫn về cách thức xác định giá cho cả vòng đời dự án PPP mà chỉ được định hướng 5-10 năm. Trong khi đó, Điều 65 của Luật PPP lại quy định việc xác định giá phải được thực hiện ngay từ khâu lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi…

Vì vậy, đơn vị này cho rằng, hiện nay Bộ Tài chính đã triển khai tổng kết đánh giá thi hành Luật Giá để sửa đổi, hoàn thiện, hồ sơ đề nghị xây dựng luật được Thủ tướng thông qua. Để xử lý vấn đã nêu, Bộ Tài chính cần nghiên cứu, sửa đổi quy định tại Luật Giá theo hướng bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh thực tế hợp lý, có lợi nhuận phản ánh mặt bằng giá thị trường, đồng thời phù hợp với chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước trong từng thời kỳ.

“Trường hợp cần phải xử lý ngay các vướng mắc theo yêu cầu thực tiễn, đề nghị các bộ chuyên ngành căn cứ thẩm quyền quản lý Nhà nước trình cấp có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền phương pháp định giá hàng hóa, dịch vụ trong phạm vi quản lý; báo cáo Chính phủ để tháo gỡ vướng mắc (nếu có)”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị.

Bên cạnh đó, đối với việc pháp luật về đất đai chưa quy định rõ Nhà nước giao đất hoặc cho thuê đất để nhà đầu tư thực hiện dự án PPP, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu, sửa Luật Đất đai theo hướng dự án đầu tư theo phương thức PPP được Nhà nước giao đất, cho thuê đất tùy thuộc tính chất tài sản hình thành từ dự án và diện tích sử dụng đất.

Chẳng hạn giao đất không thu tiền đối với dự án giao thông, giao đất có thu tiền thuê đất đối với dự án có tài sản gắn liền với đất như nhà máy điện, nhà máy xử lý nước thải, rác thải...

Đồng thời Bộ này cũng kiến nghị, Bộ Tài nguyên và Môi trường nghiên cứu, sửa đổi khoản 1 Điều 58 Luật Đất đai theo hướng phân cấp cho HĐND cấp tỉnh phê duyệt chủ trương chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng đối với các dự án đã nằm trong quy hoạch tỉnh được Chính phủ phê duyệt. Vì quy định hiện hành một số dự án đã nằm trong quy hoạch tỉnh được Chính phủ phê duyệt cho phép chuyển đổi mục đích sử dụng đất nhưng vẫn phải báo cáo Thủ tướng chấp thuận.

“Nghiên cứu, sửa đổi Luật Khoáng sản để tránh tình trạng khi dự án thi công thì giá vật liệu tăng. Đặc biệt là hiện tượng cung ứng và sản xuất vật liệu đầu cơ, chờ tăng giá như dự án cao tốc Bắc - Nam, Mỹ Thuận - Cần Thơ… gặp phải vừa qua”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị.

Ngoài ra, liên quan đến những vướng mắc về tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, hiện nay khoản 9 Điều 9 Luật Ngân sách Nhà nước quy định không được dùng ngân sách của cấp này để chi cho nhiệm vụ của cấp khác và không được dùng ngân sách của địa phương này để chi cho nhiệm vụ của địa phương khác. Trên thực tế, một số dự án giao thông thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách trung ương không được đầu tư, trong khi các địa phương sẵn sàng sử dụng ngân sách địa phương để thực hiện dự án nhưng vướng quy định trên.

Từ đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị, Bộ Tài chính và các bộ có liên quan rà soát các văn bản quy phạm pháp luật và nghiên cứu, sửa đổi theo hướng cho phép sử dụng ngân sách địa phương để đầu tư, thực hiện bảo trì công trình kết cấu hạ tầng do trung ương quản lý, đầu tư.

Đồng thời, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hiện nay điểm d khoản 2 Điều 4 Nghị định số 28/2021/NĐ-CP quy định cơ chế quản lý tài chính dự án đầu tư theo phương thức PPP quy định, cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm tham khảo lãi suất cho vay trung hạn, dài hạn của các ngân hàng thương mại; lãi suất vốn vay của dự án tương tự để làm cơ sở lập phương án tài chính trong báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi (nếu có). Tuy nhiên, ngoài hình thức huy động vốn thông qua vay vốn tín dụng tại các ngân hàng thương mại thì nhà đầu tư còn vay vốn thông qua phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

Vì vậy, việc căn cứ vào lãi suất cho vay trung hạn, dài hạn của các ngân hàng thương mại làm cơ sở lập phương án tài chính là chưa đầy đủ, cần phải căn cứ vào lãi suất phát hành trái phiếu. Từ đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị Bộ Tài chính nghiên cứu, sửa đổi Nghị định số 28/2021/NĐ-CP theo hướng bổ sung cơ sở tham khảo về lãi suất phát hành trái phiếu, làm cơ sở lập phương án tài chính.

Bộ này cũng đề nghị Bộ Công Thương rà soát, xác định cụ thể các trường hợp đủ điều kiện chuyển tiếp mà còn gặp vướng mắc do thiếu quy định chuyển tiếp tại pháp luật về PPP.