Trên thực tế, rất nhiều DN Việt Nam thường mắc các sai lầm như không rõ khả năng, yêu cầu của chính DN cũng như của đối tác. DN cũng không biết rõ hành lang pháp lý giao dịch, không quan tâm vấn đề sở hữu trí tuệ, thẩm quyền của người ký kết hợp đồng cũng như các vấn đề về vận chuyển hàng hóa, thanh toán…

Theo luật sư Trương Thị Hòa (TP. HCM), một trong những điều quan trọng DN nên chú ý trong các hợp đồng thương mại là điều khoản “phạt vi phạm hợp đồng”. Trong thỏa thuận hợp đồng, DN cần ghi nhận chuẩn xác là phạt hay bồi thường, nếu một trong hai bên vi phạm. Nếu phạt hợp đồng thì mức phạt tối đa là 8% giá trị vi phạm (không phải giá trị hợp đồng như lâu nay mọi người vẫn nghĩ), còn bồi thường thì phải chứng minh có sự thiệt hại. Trong hợp đồng thương mại, nếu không có điều khoản cụ thể về phạt vi phạm, thì bên bị vi phạm có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại. Nếu thỏa thuận phạt vi phạm thì bên bị vi phạm có quyền áp dụng cả phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại.

Trên thực tế, có rất nhiều trường hợp vi phạm hợp đồng đã diễn ra. Chẳng hạn, giao hàng không đúng số lượng, chất lượng, chủng loại; giao hàng chậm; hàng thiếu bản quyền phần mềm, phụ kiện đi kèm; hàng có nguồn gốc không rõ ràng; hàng hư hỏng do vận chuyển, bảo quản. Trong lĩnh vực cung ứng dịch vụ, các trường hợp vi phạm hợp đồng là kinh doanh trái phép, chất lượng không đúng cam kết, trễ hạn, thiếu một hoặc nhiều nội dung, tự ý chuyển nghĩa vụ cho bên thứ ba…

Với những vi phạm như thế, nếu phía vi phạm không thực hiện theo hợp đồng có thể đưa ra tòa án dân sự. Với những trường hợp này, bên nguyên đơn phải chứng minh yêu cầu của mình là có căn cứ thông qua tài liệu, chứng cứ có liên quan đến vụ việc như: biên bản xác nhận, hóa đơn, tài liệu kỹ thuật, xuất xứ, kết quả giám định, xác nhận của nhân chứng, hình ảnh, thông tin liên quan bằng bản gốc… phải thật chuẩn xác và rõ ràng. Muốn phạt vi phạm, bên nguyên đơn phải chứng minh được hành vi vi phạm. Còn đòi bồi thường thiệt hại thì phải chứng minh được tổn thất, mức độ tổn thất do hành vi vi phạm gây ra và khoản lợi trực tiếp đáng lẽ được hưởng nếu không có hành vi vi phạm.

Cũng theo luật sư Trương Thị Hòa, khởi kiện ra tòa chỉ là phương án cuối cùng khi hai bên không tìm được tiếng nói chung, còn tốt nhất là nên ưu tiên việc hòa giải, thỏa thuận, tự giải quyết… vì khởi kiện sẽ mất thời gian và tốn kém tiền bạc.

Với các đối tác nước ngoài, DN cần lưu ý nhiều điều khoản khi ký hợp đồng, do nội dung soạn thảo rất dài và nhiều khi không rõ ràng về cách viết. Vì thế, cần Việt hóa các hợp đồng một cách ngắn gọn và đầy đủ và lưu các bằng chứng như email qua lại với đối tác, mã số thuế, số tài khoản… phòng khi có “sự cố” xảy ra.

Bên cạnh những điều trên, khi ký hợp đồng với DN nước ngoài, DN cũng cần lưu ý đến các vấn đề thuộc về luật và các tập quán quốc tế. Điển hình như DN Nhật thường chọn cách giải quyết tranh chấp mềm dẻo, Riêng với Trung Quốc, ngoài luật sở tại còn có những quy định cho những ngành nghề cụ thể. Vì thế, trước khi ký hợp đồng với DN Trung Quốc, DN Việt Nam cần phải nắm rõ những quy định này từ các cơ quan nhà nước Trung Quốc để tránh việc hợp đồng đã ký nhưng không thực hiện được.