An sinh xã hội trước tác động của Cách mạng Công nghiệp 4.0
Trong khuôn khổ Hội nghị Ban chấp hành Hiệp hội An sinh các nước ASEAN lần thứ 35 vừa vừa qua, BHXH Việt Nam đã tổ chức hội thảo “Cơ hội và thách thức của các hệ thống an sinh xã hội khu vực ASEAN trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp 4.0 và tự do dịch chuyển lao động”.
Theo dự báo của Hiệp hội An sinh các nước ASEAN, trong hai thập niên tới, 56% số lao động tại 5 nước ASEAN, trong đó có Việt Nam sẽ đối mặt với nguy cơ mất việc làm.
86% số lao động trong lĩnh vực dệt may và da giày của Việt Nam đứng trước nguy cơ mất việc vì tự động hóa trong cuộc Cách mạng Công nghiệp (CMCN) 4.0… Việc thiết kế lại chính sách an sinh xã hội (ASXH) phù hợp trong bối cảnh mới đang được đặt ra.
Tuy nhiên, nguy cơ mất việc làm ảnh hưởng tới ASXH cũng đang là một thực tế. Nếu không bắt kịp nhịp độ phát triển chung, cuộc cách mạng này có thể khiến nhiều quốc gia phải đối mặt với những thách thức, tác động tiêu cực, đặc biệt là những tác động không mong muốn đối với thị trường lao động, ảnh hưởng tới mục tiêu bảo đảm ASXH…
Tuy nhiên theo ông Jens Schremmer, Trưởng Văn phòng Tổng Thư ký Hiệp hội ASXH quốc tế (ISSA), trong bối cảnh CMCN 4.0 có quy mô và tốc độ phát triển rất nhanh sẽ tạo ra cơ hội thúc đẩy ASXH, như mở rộng diện bao phủ BHXH… thế nhưng, CMCN 4.0 cũng làm phát sinh nhiều công việc, tác động đến lao động truyền thống, tạo khoảng trống về bao phủ ASXH cũng như việc bảo mật dữ liệu, an ninh mạng.
Theo chuyên gia về hưu trí và BHXH của Ngân hàng Thế giới (WB), CMCN 4.0 đang đặt ra hai thách thức cho các quốc gia khi tác động mạnh mẽ lên thị trường lao động và già hóa dân số.
Sự thay đổi của thị trường lao động là điều được dự báo rất nhiều, nhưng hiện chưa xác định được cụ thể ngành nghề nào mất đi, ngành nghề nào tồn tại. Điều này đòi hỏi người lao động phải tăng cường rất nhiều kỹ năng để đáp ứng sự thay đổi.
WB dự báo, BHXH truyền thống dựa trên khoản khấu trừ thuế hay từ lương của người lao động sẽ không bắt kịp với tốc độ già hóa dân số. Do đó, việc nhanh chóng tận dụng cơ hội, vượt lên những thách thức đòi hỏi sự nhạy bén. Nếu đi đúng hướng và bắt đúng nhịp, CMCN 4.0 sẽ tạo cơ hội để Việt Nam rút ngắn khoảng cách phát triển.
Chủ động đào tạo nguồn nhân lực
Theo thống kê, Việt Nam hiện có khoảng 18 triệu lao động phi chính thức, phi nông nghiệp, trong đó, chỉ có 23% có quan hệ lao động trên pháp lý và tuy nhiên trong số này mới chỉ có khoảng 0,2% tham gia BHXH.
Thực tế, trước dự báo những tác động lên thị trường lao động từ cuộc CMCN 4.0, bài toán về đào tạo nguồn nhân lực và thiết kế lại chính sách ASXH, để từ đó tăng độ bao phủ theo sẽ là một cuộc đua giữa nền ASXH và những thay đổi của thị trường lao động.
Các chuyên gia đều cho rằng, các quốc gia phải nhanh chóng tăng tỷ lệ bao phủ BHXH bằng cách thức quản lý hiện đại, hiệu quả hơn như ứng dụng các công nghệ mới.
Đặc biệt, với Việt Nam cần tận dụng năng lực, thể chế, cơ chế bảo đảm ASXH, nhất là năng lực sử dụng công nghệ thông tin để cung ứng dịch vụ cũng như mở rộng diện bao phủ; tăng cường sự tiếp cận của người dân đối với BHXH, BHYT.
Ngoài ra, trong thời gian tới, cần tăng cường hơn nữa hợp tác đào tạo và học hỏi lẫn nhau trong Hiệp hội ASXH ASEAN, thông qua chia sẻ kinh nghiệm giữa các quốc gia thành viên với các tổ chức ASXH trong khu vực và thế giới.
Qua đó, hướng tới việc sử dụng công nghệ để thực hiện ASXH tốt hơn, đáp ứng kỳ vọng công chúng, nhất là mở rộng diện bao phủ, giảm gian lận và nâng cao tính hiệu quả của hệ thống ASXH.
Theo Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Ðình Liệu, những phân tích, thảo luận của các chuyên gia cho thấy được phần nào xu thế phát triển của hệ thống ASXH thế giới và tự do dịch chuyển lao động dưới tác động của CMCN 4.0; cùng những yêu cầu đặt ra đối với hệ thống ASXH trong thời gian tới; điều này giúp BHXH Việt Nam dự lượng và nắm bắt được về nhu cầu của hệ thống đào tạo và đào tạo nghề nhằm thích ứng với đòi hỏi của thị trường lao động trong cuộc cách mạng số.
Thông qua đó, tạo cơ sở cho Chính phủ hoạch định chính sách và toàn bộ hệ thống ASXH của các quốc gia trong khu vực tiếp tục hoàn thiện chính sách của mình nhằm bảo đảm cho người lao động và các lao động di cư được hưởng đầy đủ các quyền lợi và chế độ.
