Không gian chăn nuôi ngày càng thu hẹp

Trong bản góp ý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) gửi Bộ Tài nguyên và Môi trường mới đây, Hội Chăn nuôi Việt Nam, Hiệp hội Chăn nuôi Gia súc lớn Việt Nam và Hiệp hội Chăn nuôi gia cầm Việt Nam đều cho rằng: Chăn nuôi là ngành kinh tế quan trọng, không chỉ trong vấn đề an ninh dinh dưỡng mà còn là sinh kế của hàng chục triệu người nông dân. Hiện, giá trị sản xuất ngành chăn nuôi chiếm khoảng 24% trong toàn bộ khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản.

Tuy nhiên, sản xuất chăn nuôi trong nước đang gặp rất nhiều khó khăn. Nhiều hộ chăn nuôi và các doanh nghiệp đang bị thua lỗ triền miên, có nguy cơ phá sản hàng loạt. Một trong những nguyên nhân có tác động trực tiếp là không gian chăn nuôi ngày càng thu hẹp và điều kiện chăn nuôi ngày càng khắt khe.

Theo kết quả điều tra thống kê năm 2020, tổng diện tích đất nông nghiệp cả nước là hơn 27,9 triệu ha, trong đó đất trồng trọt 11,7 triệu ha, đất lâm nghiệp 15,4 triệu ha, đất nuôi trồng thủy sản 786 nghìn ha, đất làm muối 15,5 nghìn ha và đất nông nghiệp khác 58,5 nghìn ha.

Trong khi đó, ở các nước trên thế giới đều dành một tỷ trọng rất lớn đất cho chăn nuôi, nhất là các nước châu Âu thường có đất đồng cỏ, cây thức ăn chăn nuôi chiếm từ 50-70% diện tích đất nông nghiệp. Riêng tại Ireland có tới trên 90% diện tích đất nông nghiệp là đồng cỏ, cây thức ăn chăn nuôi...

Bên cạnh đó, từ ngày 01/01/2025 là hạn cuối cùng các cơ sở chăn nuôi phải di dời khỏi khu vực không được phép chăn nuôi (khu dân cư, nội thành, nội thị, khu công cộng, du lịch...) theo quy định của Luật Chăn nuôi, đòi hỏi nguồn đất rất lớn.  

Chỉ tính riêng tại tỉnh Đồng Nai, số cơ sở chăn nuôi phải di dời tính đến ngày 01/01/2025 là 3.006 cơ sở. Nếu tính diện tích tối thiểu cho một cơ sở chăn nuôi trang trại nhỏ và vừa hiện nay từ 1 - 5ha, thì Đồng Nai phải cần từ 3.000 - 15.000 ha đất lõi để xây dựng chuồng trại (chưa tính đến không gian, bảo đảm có khoảng cách tối thiểu cho vấn đề kiểm soát môi trường, dịch bệnh theo quy định hiện hành).

Theo phản ánh của địa phương, việc di dời đang gặp phải khó khăn lớn nhất là đất đai và mặt bằng phải đáp ứng được với yêu cầu đủ điều kiện chăn nuôi. Như vậy, nếu tính đủ nhu cầu đất đai cho việc di dời các cơ sở chăn nuôi ra khỏi khu vực cấm chăn nuôi trên phạm vi cả nước từ nay đến năm 2025 sẽ cần đến hàng trăm ngàn ha. 

Chưa kể, theo Quyết định số 1520/QĐ-TTg ngày 6/10/2020 về Phát triển chăn nuôi giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2045, Thủ tướng yêu cầu có chính sách dành quỹ đất để phát triển chăn nuôi đáp ứng các quy định của Luật Chăn nuôi; chuyển phần lớn diện tích ở những nơi phù hợp và một phần diện tích đất nông nghiệp hiệu quả thấp sang thâm canh trồng cỏ và cây thức ăn chăn nuôi. Tổng diện tích đất các loại cho nhu cầu này từ 0,5 - 1 triệu ha.

Quy định rõ đất chăn nuôi mới mong phát triển bền vững

Để tạo điều kiện cho ngành chăn nuôi phát triển, các hiệp hội đề nghị cần đưa vào phần giải thích từ ngữ của Luật Đất đai khái niệm làm rõ đất cho chăn nuôi tập trung để các địa phương áp dụng trong quy hoạch, vì chăn nuôi tập trung có tính đặc thù cao. "Đây là đất nông nghiệp, có thể xây dựng được chuồng trại lâu dài, bảo đảm yêu cầu vệ sinh phòng bệnh cho con người, vật nuôi và môi trường sinh thái...” - Hiệp hội Chăn nuôi gia súc lớn Việt Nam cho biết. 

Thực tế, sản xuất chăn nuôi rất rủi ro, suất đầu tư lớn, thời gian thu hồi vốn dài. Trang trại chăn nuôi là cơ sở sản xuất kinh doanh có điều kiện, phải bảo đảm các yêu cầu kiểm soát dịch bệnh và môi trường, có khoảng cách tối thiểu với khu dân cư, công trình công cộng...

“Nếu không có quy định rõ trong Luật sẽ dẫn đến việc hôm nay chính quyền cấp cho trang trại, ít lâu sau lại cấp cho dân đến ở xung quanh hoặc xây dựng công trình công cộng khác, cơ sở chăn nuôi trở thành vi phạm các điều kiện, phải di dời. Như vậy, không bao giờ chúng ta có được ngành chăn nuôi phát triển bền vững và người chăn nuôi thì lúc nào cũng nơm nớp, không dám đầu tư”, ông Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam nhìn nhận.

Ông Hoàng Kim Giao - Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi gia súc lớn Việt Nam cũng cho rằng, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) rất cần có những quy định cụ thể hạng mục đất dành cho chăn nuôi tập trung. Nếu không có quy định rõ ràng, các địa phương và ngành chăn nuôi sẽ không thể xử lý được những bất cập về đất đai, mặt bằng cho nhu cầu xây dựng chuồng trại, mở rộng sản xuất và hoàn thành việc di dời các cơ sở chăn nuôi ra khỏi khu vực cấm chăn nuôi theo quy định của Luật Chăn nuôi và Luật Bảo vệ môi trường.