Báo cáo của Bộ Tài chính cho biết, tổng thu NSNN thực hiện tháng 3 ước đạt 70,4 nghìn tỷ đồng; luỹ kế thu quý I/2016 đạt 230,5 nghìn tỷ đồng, bằng 22,7% dự toán, tăng 0,3% so với cùng kỳ năm 2015. Trong đó, thu nội địa tháng 3 ước đạt 54,7 nghìn tỷ đồng, luỹ kế thu quý I/2016 đạt 193,8 nghìn tỷ đồng, bằng 24,7% dự toán, tăng 10% so với cùng kỳ năm 2015 (không kể tiền sử dụng đất thì tăng 9,3%); thu từ xuất nhập khẩu tháng 3 ước đạt 21 nghìn tỷ đồng, tăng 45,8% so với tháng trước; luỹ kế thu quý I/2016 đạt 54,6 nghìn tỷ đồng, bằng 20,2% dự toán, giảm 11,5% so với cùng kỳ năm 2015.

Sau khi thực hiện hoàn thuế giá trị gia tăng theo chế độ (27 nghìn tỷ đồng), thu cân đối NSNN từ xuất nhập khẩu tháng 3 ước đạt 12,8 nghìn tỷ đồng, lũy kế quý I/2016 ước đạt 27,6 nghìn tỷ đồng, bằng 16% dự toán, bằng 81,3% so cùng kỳ năm 2015.

Riêng về thu NSNN từ dầu thô đạt 2,8 nghìn tỷ đồng, luỹ kế thu quý I/2016 ước đạt 8,9 nghìn tỷ đồng, bằng 16,4% dự toán, bằng 45,9% so với cùng kỳ năm 2015. Được biết, giá dầu thô trên thị trường thế giới từ tháng 12/2015 đến nay tiếp tục giảm ở mức thấp và diễn biến phức tạp khó dự báo; hiện đang xoay quanh mức 38 - 40 USD/thùng. Giá dầu thanh toán bình quân quý I ước đạt khoảng 35,4 USD/thùng, giảm 24,6 USD/thùng so giá tính dự toán.

Ông Vũ Hồng Long, Vụ trưởng Vụ dự toán thuế, Tổng cục Thuế cho biết, mức giảm theo tính toán của Bộ Tài chính, mỗi 1 USD giá dầu giảm đã khiến cho ngân sách bị giảm thu khoảng 1.500 tỷ đồng. Vì vậy, nếu giá dầu giảm xuống còn 30 USD/thùng thì ngân sách sẽ bị hụt thu 45.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, nếu nhìn theo hướng tích cực thì có thể thấy số DN ngừng, nghỉ kinh doanh nay quay trở lại hoạt động tăng 69,5% so với cùng kỳ năm trước, đã tác động tích cực đến tình hình kê khai, nộp thuế của các doanh nghiệp, cá nhân, góp phần tăng thu NSNN trong quý I/2016 vừa qua. Bên cạnh đó, thu nội địa cũng đã tăng 10% so với cùng kỳ năm 2015. Hầu hết, các khoản thu quan trọng tiến độ thu đạt khá và cao hơn cùng kỳ năm trước.

Theo ông Nguyễn Văn Phụng , Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) phân tích, trong năm 2015, giá dầu thô giảm nhưng ngân sách vẫn đạt là do thu nội địa tăng, một phần là nhờ được hưởng lợi từ giá dầu, chi phí rẻ hơn, tích luỹ nội bộ nền kinh tế tăng.

So sánh việc quản lý ngân sách giống như chi tiêu trong gia đình, ông Phụng cho rằng ngân sách trung ương như tiền trong túi của cha mẹ, ngân sách địa phương như tiền trong túi con cái. Nên theo lẽ thường, tiền của túi bố có thể sang túi con, chứ khó mà chạy ngược từ túi con sang túi bố.

Không có chuyện tăng thu vì ngân sách khó

Trong diễn biến giá dầu thô, đã có nhiều lo lắng rằng Bộ Tài chính có thể dự định tăng thu khi giá dầu giảm hay không, ông Đào Xuân Tuế, Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách, Bộ Tài chính cho biết, ngân sách theo quy định của Luật Ngân sách do Quốc hội quyết định, Thủ tướng Chính phủ giao. Việc dự báo các khoản thu của ngân sách dựa trên cơ sở các luật thuế. Giá dầu thô dựa trên cơ sở sản lượng và giá theo thời điểm hiện tại và tham khảo thông tin từ các tổ chức quốc tế cũng như các chuyên gia kinh tế trong nước để đưa ra giá hợp lý.

Tuy nhiên, giá dầu từ cuối năm 2014, đầu năm 2015 phức tạp, khó dự báo và diễn biến giá dầu có tác động trực tiếp đến NSNN nên phải có phương án phù hợp. Và Luật Ngân sách cho phép nếu NSNN biến động quá lớn, ảnh hưởng đến dự toán đã được Quốc hội quyết định thì phải điều chỉnh ngân sách (phương án xấu nhất); còn lại phải đưa ra kịch bản giá dầu ở các thời điểm khác nhau.Nếu theo dõi giá dầu từ đầu năm 2016 thì sẽ thấy giá dầu liên tục biến động, tuy nhiên, việc điều chỉnh chính sách thu phải theo luật hiện hành chứ không phải vì biến động mà điều chỉnh…

Đề cập tới việc chuyển thuế môn bài sang lệ phí trước lo ngại xuất phát từ ngân sách khó khăn, Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai cho biết, thuế môn bài thu theo Nghị định 75/2002/NĐ-CP ngày 30/8/2002. Nghị định này sửa đổi mức thu môn bài được quy định tại Pháp lệnh thuế công thương nghiệp ban hành từ năm 1989.Thuế môn bài được thu theo 2 đối tượng với mức thu khác nhau. Các tổ chức kinh doanh nộp thuế môn bài theo 4 mức là: từ 1 triệu đồng đến 3 triệu đồng căn cứ vào vốn đăng ký. Các hộ cá thể kinh doanh nộp thuế môn bài theo 6 mức là từ 50.000 đồng đến 1 triệu đồng căn cứ theo thu nhập hàng tháng. Cho đến nay, các mức thu như vậy khá lạc hậu.

Hơn nữa, mức thu theo Nghị định 75/2002/NĐ-CP đã áp dụng được hơn 14 năm với nhiều mức thu khác nhau nay không còn phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội. Mức môn bài hiện hành khi xây dựng căn cứ theo mức lương tối thiểu năm 2002 là 290.000 đồng/tháng. Hiện mức lương tối thiểu đã lên 1.150.000 đồng. Do đó, việc xác định bậc thuế môn bài hiện nay không phù hợp với sự thay đổi của tiền lương. Bên cạnh đó, quy mô vốn đăng ký và thu nhập hộ kinh doanh đã có nhiều thay đổi so với thời điểm năm 2002 khi Chính phủ ban hành Nghị định 75/2002/NĐ-CP. Vì vậy, những thay đổi trong quy định về lệ phí môn bài trong lần sửa đổi này nhằm khắc phục những tồn tại trên và đảm bảo phù hợp với thực tiễn.

Được biết, trong thời gian tới Bộ Tài chính sẽ tiếp tục tham mưu Chính phủ ra chỉ thị tiếp tục điều hành ngân sách chặt chẽ hơn trong điều kiện giá dầu đang giảm, có những giải pháp kích thích môi trường kinh doanh ổn định và phát triển từ đó có nguồn thu.