Phóng viên: Luật Kế toán đã được Quốc hội sửa đổi sẽ có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2017, trong đó Điều 39 quy định “Chính phủ sẽ quy định chi tiết về kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp, cơ quan nhà nước và đơn vị sự nghiệp”. Theo ông, kiểm toán nội bộ trong quy trình quản lý rủi ro và quản lý hoạt động nói chung và trong doanh nghiệp tư nhân và cơ quan nhà nước nói riêng tại Việt Nam có tầm quan trọng như thế nào?

TS. AJ Purcell: Kiểm toán nội bộ là một hoạt động vô cùng cần thiết, là một trong những quy trình quản trị có hiệu quả tại công ty.

Thứ nhất, đội ngũ lãnh đạo có phận sự phải đưa công ty vào quy trình tổ chức và kiểm soát nội bộ tốt.

Thứ hai, họ phải đưa ra một quy trình quản lý rủi ro và tuân thủ quy trình một cách hiệu quả.

Thứ ba, họ phải xây dựng bộ phận kiểm toán nội bộ để tư vấn cho đội ngũ lãnh đạo dịch vụ bảo đảm một cách toàn diện, dựa trên sự khách quan và độc lập.

Với vai trò là Trưởng bộ phận Kiểm toán nội bộ, ông có thể chia sẻ vài kinh nghiệm tổ chức thực hiện kiểm toán nội bộ của Australia và một số quốc gia khác mà có thể áp dụng được cho Việt Nam?

Trong việc thiết lập chức năng và bộ phận kiểm toán nội bộ có một số bước quan trọng như sau:

­Lãnh đạo: Việc bổ nhiệm đúng người lãnh đạo kiểm toán nội bộ là một điều rất cần thiết. Họ cần phải có những kĩ năng chuyên môn, giao tiếp và kỹ năng tổ chức phù hợp với chức vụ của họ.

Nguồn lực: Bộ phận kiểm toán nội bộ có thể dựa trên nguồn lực trong công ty, ngoài công ty hoặc là sự kết hợp giữa nguồn lực trong và ngoài công ty. Nhưng bất kể nguồn lực đó được xây dựng như thế nào, trách nhiệm kiểm toán nội bộ phải do những người của công ty đó gánh vác. Người của công ty phải có trách nhiệm đạt được kết quả như mong muốn.

Sự kỳ vọng: Việc nắm rõ kỳ vọng của các đối tác và cổ đông đóng vai trò vô cùng quan trọng. Ban Lãnh đạo và điều hành cần xác định kiểm toán nội bộ sẽ bổ sung giá trị nào cho công ty chứ không chỉ làm gia tăng chi phí quản lý nói chung.

Mục tiêu: Xác định rõ mục tiêu của kiểm toán nội bộ - Nếu bạn xác định được rõ kỳ vọng và kết quả, bạn có thể áp dụng các công cụ đo lường hoạt động để đánh giá mức độ thành công.

Kế hoạch kiểm toán: Thiết lập kế hoạch kiểm toán chiến lược bao gồm việc xác định tất cả những hoạt động có thể được kiểm toán trong công ty/tổ chức trong khoảng thời gian từ 3 đến 5 năm dựa trên cơ sở là khả năng chấp nhận rủi ro và tầm quan trọng chiến lược của các hoạt động này với tổ chức.

Ngân sách: Việc thiết lập ngân sách cho hoạt động kiểm toán nội bộ phải gắn kết chiến lược với các nguồn lực để đạt được kết quả như mong đợi.

Xác định những mục tiêu tầm thấp: Bạn cần đạt được một số kết quả nhất định trong khoảng thời gian ngắn nhất để xây dựng sự tín nhiệm. Trong vòng 100 ngày đầu tiên khi bắt đầu triển khai hoạt động kiểm toán nội bộ. bạn sẽ có thể chứng minh một vài giá trị nhất định.

Kỹ năng: Tiếp tục đánh giá nhu cầu của công ty và các kĩ năng cần có trong kiểm toán nội bộ. Đôi khi mọi người hay tập trung vào số lượng nhân viên thay vì những kỹ năng cần có. Điều quan trọng nhất vẫn là kỹ năng, năng lực và năng suất của từng người trong đội ngũ kiểm toán nội bộ công ty.

Phương pháp và Công nghệ: Bạn cần tiếp cận một cách phù hợp và chính thống với các cuộc phỏng vấn, với việc quản lý tài liệu, báo cáo, lưu trữ tài liệu và tất cả các quy trình khác có liên quan tới kiểm toán nội bộ. Về mặt công nghệ, bạn cần có một hệ thống có thể hỗ trợ công việc của bạn, ví dụ như hệ thống CAAT.

Truyền thông: Thiết lập một quy trình truyền đạt thông tin chính thức, qua đó bạn có thể đưa thông tin đến các bộ phận được kiểm toán, ban lãnh đạo và ban kiểm toán một cách nhất quán.

Đánh giá: Làm thế nào bạn đánh giá được mức độ hiệu quả của kiểm toán nội bộ? Bạn có thể sử dụng phương pháp thẻ điểm cân bằng trong đó tập trung vào 4 điều: học hỏi và phát triển, các quy trình kinh doanh, quan điểm của khách hàng và quan điểm tài chính

Ông có thể chia sẻ những gợi ý, đề xuất để phát triển kế hoạch kiểm toán nội bộ trong ngắn và dài hạn cho các doanh nghiệp tư nhân và cơ quan nhà nước tại Việt Nam?

Có một điều rất quan trọng là cần hiểu việc quản lý rủi ro cũng cần tương xứng với khả năng chấp nhận rủi ro của tổ chức bởi vì rủi ro sẽ cho phép các nhà kiểm toán nội bộ phát triển các nguồn lực phù hợp để đưa ra sự đảm bảo cho các rủi ro đó.

Ban kiểm toán nội bộ cần thiết lập một kế hoạch kiểm toán, xác định tất cả các hoạt động có thể được kiểm toán và cần đánh giá mức độ rủi ro của các hoạt động đó. Kế hoạch kiểm toán cần được xây dựng cho giai đoạn từ 3 đến 5 năm cho tương xứng với nguồn lực mà bạn đã có để thực hiện kế hoạch. Bỏ đi các mục rủi ro thấp và tập trung vào rủi ro ở mực độ trung bình hoặc cao, đó sẽ là những trọng tâm trong vấn đề kiểm soát nội bộ.

CPA Australia có thể hỗ trợ những gì để phát triển năng lực chuyên môn của các kiểm toán viên nội bộ tại Việt Nam?

CPA Australia là một trong những tổ chức nghề nghiệp kế toán lớn nhất thế giới với số lượng hội viên lên đến hơn 155,000 và đang làm việc tại 118 quốc gia trên toàn thế giới, với hơn 25,000 hội viên làm việc ở các vị trí lãnh đạo cấp cao.

Việc quan trọng cần làm là xác định những năng lực cần thiết để trở thành một kiểm toán viên nội bộ thành công tại thị trường Việt Nam. CPA Australia hiện đang tiến hành rất nhiều hoạt động trên toàn thế giới với các CEO và CFO trong việc xác định các năng lực cần thiết để thành công - bao gồm những kĩ năng chuyên môn, khả năng lãnh đạo và các đặc điểm hiệu quả cá nhân.

Các doanh nghiệp thường phải tiến hành phân tích khoảng cách giữa những năng lực mà họ đã có với những năng lực họ cần có. Điều này giúp họ đảm bảo rằng nguồn lực được tập trung để lấp đầy khoảng cách đó. CPA Australia có thể cùng hợp tác với các doanh nghiệp và tổ chức để cung cấp các dịch vụ này.

Ngoài ra, CPA Australia cũng có thể mở ra những cơ hội học tập trực tuyến để hỗ trợ phát triển những khả năng cần thiết và người học có thể truy cập ở bất cứ đâu bất cứ nơi nào; Tích cực hợp tác với các tổ chức nghề nghiệp và các cơ quan/tổ chức khác có liên quan đến kiểm toán nội bộ.