Thực trạng cơ chế gắn kết doanh nghiệp với đào tạo nghề hiện nay

Thời gian qua, việc đào tạo nghề gắn với với thị trường lao động cũng như sự tham gia của DN vào công tác dạy nghề dù đã có những chuyển biến nhất định, song việc phối hợp giữa cơ sở GDNN và DN còn chưa đạt được những kết quả khả quan như kỳ vọng.

Tổng cục GDNN cho biết, trong giai đoạn 2011-2020, tỷ lệ DN có đào tạo nghề cho lao động chiếm rất thấp với tỷ lệ chung là 36,29% và thấp nhất là các DN ngoài nhà nước là 30,18%. Đối với việc tiếp nhận học viên đến các DN thực tập, chỉ khoảng 5% số DN thực hiện.

Theo quy định tại Luật GDNN, DN được giảm thuế khi tham gia đào nghề, nhưng thực tế việc bóc tách các khoản chi phí liên quan đến đào tạo là khá phức tạp, số tiền được giảm cũng không nhiều. Theo đó, việc đặt hàng đào tạo chưa thu hút được DN khi còn những rào cản về chi phí, cung cấp trang thiết bị, hoặc phải tuyển dụng sinh viên ra trường không đáp ứng yêu cầu chuyên môn… Với các DN nhỏ và vừa, số lượng tuyển dụng lao động vào các vị trí việc làm không nhiều, vì thế cơ sở đào tạo không đủ khả năng và điều kiện để có thể tổ chức lớp đào tạo nghề trong thời gian dài.

Báo cáo số 227/BC-LĐTBXH của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội về tổng kết, đánh giá tình hình thực hiện Nghị định số 31/2015/NĐ-CP ngày 24/3/2015 cũng cho thấy, một trong những nguyên nhân quan trọng khiến DN chưa tham gia tích cực vào công tác đào tạo dạy nghề là do chưa hoàn thiện cơ chế, chính sách, tổ chức thực hiện về phát triển kỹ năng nghề, đánh giá, cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia cho người lao động.

Bên cạnh đó, chưa có cơ chế phù hợp hơn để kết nối, gắn kết đồng hành các bên liên quan trong việc đảm bảo hệ sinh thái kỹ năng nghề cho nâng tầm kỹ năng lao động, trong xây dựng tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia làm cơ sở cho chuẩn hóa và phát triển kỹ năng nghề… Vai trò, trách nhiệm của DN đối với đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động cũng chưa được thực hiện đầy đủ, DN chưa thể hiện tính dẫn dắt hoạt động phát triển kỹ năng nghề.

Mặc dù GDNN có nhiều lợi thế lớn khi đào tạo tập trung nhiều vào cung ứng nguồn nhân lực có khả năng vận hành và làm việc ngay lập tức, tuy nhiên, một số quy định hiện nay có thể là lý do khiến sự tham gia của DN vào hoạt động GDNN chưa được khả quan, như quy định người hướng dẫn tại DN phải có chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm, chưa quy định chế độ rõ ràng cho người được phân công giảng dạy ở DN khi tiếp cận sinh viên thực tập chương trình chất lượng cao.

Hiện chưa có cơ chế phối hợp giữa trường và DN trong quản lý phát triển chương trình đào tạo, có trường hợp áp dụng 01 cơ chế "rập khuôn" cho tất cả các DN là chưa phù hợp làm giảm hiệu lực, hiệu quả của quản lý giữa 2 bên. Các tiêu chí hợp tác chỉ tập trung ở mối liên kết đào tạo như đánh giá thực tập, sự hỗ trợ của hai bên mà chưa có tiêu chí cho quản lý phát triển chương trình đào tạo từ khâu lập kế hoạch xác định nhu cầu đào tạo đến khi thực thi và đánh giá hoàn thành một chu trình giữa trường và DN.

Giải pháp thúc đẩy hợp tác bền vững giữa DN và cơ sở GDNN

Để khắc phục những điểm còn tồn tại nêu trên, hướng tới hoàn thiện cơ chế, chính sách, tạo đà thúc đẩy sự hợp tác chặt chẽ giữa DN và cơ sở giáo dục trong việc dạy nghề, cần nhanh chóng thực hiện các giải pháp trọng tâm. Xây dựng các chính sách quy định chung về nội dung, cơ chế hợp tác; chính sách đãi ngộ và biện pháp đảm bảo chất lượng trong các mối quan hệ liên kết.

Tích hợp các nội dung liên kết với DN trong các quy định chuyên môn như: liên kết trong xây dựng chương trình đào tạo, hướng dẫn sinh viên thực hành, thực tập, kiểm tra đánh giá... cần cụ thể hóa trong quy định phát triển chương trình đào tạo; quy trình tổ chức hoạt động thực hành, thực tập; quy trình đánh giá kết quả học tập của sinh viên,...

Đồng thời, xây dựng cơ chế, chính sách đãi ngộ cụ thể trong quy định tài chính và các quy định hiện hành như: cơ chế chi trả thù lao cho các chuyên gia của DN tham gia giảng dạy cần được cụ thể hóa trong quy chế chi tiêu nội bộ; khích lệ những đơn vị, cá nhân hợp tác với DN thông qua hình thức khen thưởng hay coi đó là một tiêu chuẩn đánh giá chất lượng công việc hàng năm... Điều này có thể tạo ra động lực cho họ tích cực, chủ động và sáng tạo trong tìm kiếm và thực hiện liên kết, hợp tác với các DN. Những cơ chế, chính sách này chính là nền tảng để thúc đẩy xây dựng và phát triển liên kết hợp tác giữa cơ sở đào tạo và DN.

Đặc biệt, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế phối hợp ba bên: Nhà nước – DN – Cơ sở GDNN để liên kết đào tạo với DN, đặt hàng đào tạo và tham gia các hoạt động dạy nghề tại cơ sở. Đổi mới và tăng cường công tác quản lý của nhà nước trong việc xây dựng mối gắn kết bền vững giữa nhà trường và DN.

Cần có chính sách, quy định phối hợp chặt chẽ về nguồn nhân lực giữa nhà trường và DN; tăng quyền tự chủ cho nhà trường để chủ động về quy mô đào tạo, hình thức tuyển sinh, xây dựng chương trình đào tạo, thu chi nguồn tài chính. Khuyến khích cạnh tranh giữa các cơ sở đào tạo nhằm tăng động lực phát triển giữa các nhà trường với nhau về chất lượng sản phẩm đào tạo, uy tín cũng như hình ảnh, thương hiệu của nhà trường.

Cùng với đó, tạo lập trung tâm dự báo nhu cầu đào tạo nhân lực có sự phối hợp với các ngành ở địa phương và tham gia của nhà trường và DN để đảm bảo gắn chặt giữa đào tạo với sử dụng. Và phát triển cơ chế, chính sách để thúc đẩy sự phối, kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường với DN; quy định trách nhiệm của DN trong việc cung cấp thông tin về nhu cầu lao động và hỗ trợ trong quá trình đào tạo.

Ngoài ra, các chuyên gia về lao động cho rằng, cần sớm có cơ chế để các DN, nhất là DN đầu tư nước ngoài, tham gia vào việc đào tạo cấp chứng chỉ đào tạo nghề cho người lao động. Thực tế các DN vẫn đào tạo cho người lao động tại DN nhưng cơ chế, chính sách chưa hoàn thiện nên chưa có chứng chỉ được công nhận. Khi có cơ chế, các DN có công nghệ mới, kỹ thuật mới có thể tham gia đào tạo nghề cho lao động tại địa phương, tạo nên chuỗi giá trị bền vững.