Tập trung hiện đại hóa hệ thống công nghệ thông tin, hình thành kho bạc điện tử

Nhằm triển khai hiệu quả mục tiêu này, Kho bạc Nhà nước (KBNN) đề ra các nhiệm vụ cụ thể trong giai đoạn 2017-2020 như sau:

Đối với tổ chức thu NSNN: Tiếp tục ứng dụng có hiệu quả công nghệ thông tin (CNTT) điện tử tiên tiến vào quy trình quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) theo hướng đơn giản về thủ tục hành chính, giảm thiểu thời gian và thủ tục nộp tiền cho các đối tượng nộp NSNN; Hoàn thiện công tác kết nối, trao đổi thông tin dữ liệu điện tử về thu NSNN giữa các cơ quan, đơn vị (KBNN, cơ quan thu, cơ quan tài chính, các ngân hàng thương mại); Hạn chế và tiến tới cơ bản không thực hiện giao dịch bằng tiền mặt qua KBNN vào năm 2020; Nghiên cứu và triển khai các phương thức thu nộp NSNN mới theo phương thức điện tử; Đánh giá và triển khai rộng các phương thức thu NSNN hiện đại đã và đang được thực hiện như nộp NSNN qua internet, ATM, nộp NSNN qua các thiết bị chấp nhận thẻ (POS) lắp đặt tại trụ sở KBNN.

Đối với kiểm soát chi: Hoàn thiện cơ chế chính sách, quy trình nghiệp vụ về kiểm soát chi NSNN qua KBNN và đẩy mạnh ứng dụng CNTT vào công tác kiểm soát chi NSNN qua KBNN. Điển hình như:

- Tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản chính sách về kiểm soát chi NSNN nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao tính công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình trong công tác kiểm soát chi NSNN qua KBNN; Đồng thời, thống nhất đầu mối kiểm soát chi thường xuyên và chi đầu tư tại KBNN, phấn đấu rút ngắn thời gian kiểm soát chi đầu tư xuống còn 01 ngày vào năm 2020.

- Tiếp tục triển khai mở rộng các dịch vụ công (DVC) trực tuyến của KBNN theo Nghị quyết 36a/NQ-CP ngày 14/10/2015 của Chính phủ về Chính phủ điện tử; đồng thời, ứng dụng CNTT vào quy trình kiểm soát chi, phấn đấu đến năm 2020 hình thành quy trình kiểm soát chi điện tử (bao gồm cả chi thường xuyên và chi đầu tư).

- Xây dựng chương trình kiểm soát chi đầu tư theo mô hình quản lý dữ liệu tập trung, trực tuyến trong ngành tài chính, có khả năng kết nối dữ liệu với cơ quan Kế hoạch đầu tư nhằm một mặt đáp ứng tốt hơn yêu cầu chỉ đạo điều hành của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương…

Bên cạnh đó, từng bước thực hiện nguyên tắc thanh toán, chi trả trực tiếp chi NSNN cho người cung cấp hàng hóa, dịch vụ phù hợp với hạ tầng công nghệ thanh toán của ngân hàng; tăng cường thanh toán không dùng tiền mặt thông qua việc sử dụng phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt là đối với các khoản mua sắm sử dụng vốn NSNN và cho các đoàn đi công tác nước ngoài.

Về cải cách hành chính, hiện đại hóa và phát triển CNTT: Kế hoạch phát triển hệ thống KBNN giai đoạn 2017-2020 yêu cầu tập trung triển khai một số nội dung trọng tâm sau:

i) Xây dựng và phát triển các ứng dụng CNTT:

- Phát triển các ứng dụng CNTT đầy đủ cho các mảng hoạt động nghiệp vụ KBNN và quản trị nội bộ KBNN theo hướng tập trung hóa nhằm tạo cơ sở để thực hiện các giao dịch một cách trực tuyến, tổng hợp số liệu nhanh chóng phục vụ cho công tác quản lý, điều hành; tạo nền tảng để thực hiện liên kết, tích hợp, trao đổi thông tin giữa các ứng dụng CNTT trong nội bộ KBNN, giữa KBNN và các hệ thống bên ngoài để chia sẻ và sử dụng có hiệu quả, cơ sở dữ liệu thông tin của các hệ thống CNTT có liên quan.

- Nghiên cứu và phát triển các ứng dụng CNTT nhằm từng bước giảm thiểu rủi ro đối với công chức KBNN trong quá trình tác nghiệp.

- Tối ưu hóa hạ tầng CNTT theo xu hướng ảo hóa và điện toán đám mây, nâng cao tính linh hoạt của hạ tầng CNTT, đáp ứng yêu cầu thay đổi của các hoạt động nghiệp vụ và mở rộng hệ thống CNTT.

- Nghiên cứu và triển khai theo lộ trình giải pháp cho phép các đối tượng nộp NSNN thực hiện khai báo thông tin liên quan đến khoản nộp NSNN trên các chương trình ứng dụng của Bộ Tài chính để tách bạch thông tin phục vụ cho việc quản lý thu NSNN với các thông tin thanh toán.

ii) Xây dựng phần cứng:

- Triển khai hệ thống CNTT dự phòng thảm họa tại Trung tâm dự phòng thảm họa ngành tài chính, phục vụ cho các bài toán ứng dụng cốt lõi về quản lý quỹ NSNN, thanh toán của KBNN và Tổng KTNN.

- Triển khai hạ tầng CNTT cho môi trường sản xuất phục vụ cho các bài toán ứng dụng mới hoặc nâng cấp hạ tầng của các bài toán ứng dụng hiện có theo yêu cầu cần mở rộng, thay thế hoặc quy hoạch theo hướng ảo hóa và điện toán đám mây.

- Vận hành, thay thế, duy trì hạ tầng CNTT phục vụ nhu cầu nghiệp vụ.

iii) An toàn và bảo mật thông tin:

- Thay thế hoặc cập nhật kịp thời các giải pháp, các quy định an toàn, bảo mật thông tin phù hợp với kiến trúc, công nghệ hạ tầng CNTT mới; Thường xuyên kiểm tra, đánh giá an toàn thông tin về mạng, chương trình ứng dụng, cơ sở dữ liệu; Xây dựng và triển khai các phương án phòng ngừa, xử lý sự cố an ninh mạng... để hệ thống CNTT của KBNN được hoạt động an toàn và ổn định.

- Tích hợp chữ ký số vào các hệ thống liên quan đến thanh toán và DVC mức 3 giữa đơn vị giao dịch và KBNN…

Tiến tới triển khai diện rộng dịch vụ công điện tử

DVC trực tuyến KBNN được thực hiện phù hợp với Chương trình mục tiêu quốc gia về ứng dụng CNTT trong hoạt động cơ quan nhà nước giai đoạn 2011-2015 theo Quyết định 1605/QĐ-TTg ngày 27/8/2010 của Thủ tướng Chính phủ là “cung cấp thông tin, DVC trực tuyến mức độ cao, trên diện rộng cho người dân và doanh nghiệp, làm cho hoạt động của cơ quan nhà nước minh bạch hơn, phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn” và “Chiến lược phát triển KBNN với mục tiêu đến năm 2020, các hoạt động KBNN được thực hiện trên nền tảng CNTT hiện đại và hình thành Kho bạc điện tử”.

Trên cơ sở Quyết định số 2700/QĐ-BTC ngày 30/10/2013 của Bộ trưởng Bộ Tài chính phê duyệt dự án "Nâng cấp Cổng thông tin điện tử Bộ Tài chính và tích hợp DVC điện tử", trong đó, có cấu phần thiết lập Cổng Thông tin điện tử KBNN và chuyên trang cung cấp DVC trực tuyến; KBNN đã tập trung nguồn lực phối hợp với nhà thầu xây dựng ứng dụng; nghiên cứu trình Bộ ban hành Quyết định 2704/QĐ-BTC ngày 17/12/2015 của Bộ trưởng Bộ Tài chính về việc thí điểm thủ tục giao dịch điện tử đối với DVC trên Cổng thông tin KBNN nhằm đảm bảo tính pháp lý làm căn cứ cho các đơn vị sử dụng ngân sách, các chủ đầu tư và Ban quản lý dự án, và các đơn vị KBNN tổ chức thực hiện.

Sau khi hoàn thành xây dựng ứng dụng, ban hành quy trình thí điểm, tổ chức công tác tuyên truyền, tập huấn cho các đối tượng tham gia, Hệ thống KBNN đã chính thức  triển khai thí điểm DVC trực tuyến tại 5 KBNN tỉnh, thành phố gồm: KBNN Hải Phòng, KBNN Hà Nội, KBNN Đà Nẵng, KBNN Cần Thơ và KBNN TP Hồ Chí Minh từ ngày 1/3/2016 đến 1/4/2016 đúng theo chủ trương của Nghị Quyết 36a/NQ-CP ngày 14/10/2015 của Chính phủ trên Cổng thông tin điện tử KBNN tại hai địa chỉ: http://vst.mof.gov.vn và http://kbnn.botaichinh.gov.vn với 3 DVC trực tuyến được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, gồm: (1) Khai báo phiếu giao nhận hồ sơ giao dịch kiểm soát chi qua mạng và giao dịch một cửa với KBNN; (2) Giao diện thông tin yêu cầu thanh toán qua mạng và chương trình kê khai yêu cầu thanh toán; (3) Đăng ký mở và sử dụng tài khoản tại KBNN.

Do làm tốt khâu tuyên truyền về mục đích, lợi ích DVC mang lại và tập huấn kỹ càng về quy trình nghiệp vụ nên trong quá trình triển khai thí điểm DVC trực tuyến, KBNN đã nhận được sự ủng hộ và phối hợp rất tốt từ phía các đơn vị. Về cơ bản hệ thống DVC trực tuyến đã hoạt động thông suốt, đảm bảo tính pháp lý, an toàn, quy định chi tiết cho từng dịch vụ, dễ dàng cho các đơn vị tham gia. Các đơn vị đã truyền được chứng từ sang KBNN, KBNN đã thực hiện hoàn thiện chứng từ trên DVC và giao diện thành công vào hệ thống TABMIS và trả báo nợ cho đơn vị theo đúng quy định.

Từ tháng 3/2016 đến tháng 3/2017, hệ thống KBNN đã tiếp nhận 2.582 hồ sơ trên DVC, trong đó, cả hồ sơ đã giải quyết là 2.574 bộ hồ sơ (các hồ sơ xử lý thành công là 2.384 hồ sơ, các hồ sơ từ chối thanh toán là 190 hồ sơ; 8 hồ sơ đang chờ xử lý). Trong đó, 1.984 bộ hồ sơ là kiểm soát chi thường xuyên, 598 hồ sơ thuộc về kiểm soát chi đầu tư. Cùng thời gian, số lượng chứng từ yêu cầu thanh toán được KBNN xử lý trên DVC điện tử là 3.552 chứng từ, trong đó 2.794 chứng từ kiểm soát chi thường xuyên và 758 chứng từ kiểm soát chi đầu tư.

Việc KBNN cung cấp DVC trực tuyến phục vụ các các đơn vị sử dụng ngân sách (ĐVSDNS), các chủ đầu tư và Ban quản lý dự án trên cổng thông tin điện tử KBNN đã góp phần quan trọng trong  cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa công tác kiểm soát chi, tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho các đơn vị, cụ thể:

(1) Về phía đơn vị giao dịch với KBNN: Khi tham gia DVC sẽ thực hiện kê khai và tải hồ sơ pháp lý định dạng .pdf và lập chứng từ thanh toán theo mẫu trên DVC, ký số gửi KBNN. Theo đó, DVC đã cải cách thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi và giảm thời gian đi lại cho các đơn vị, giảm chi phí hoạt động,hạn chế việc giả mạo chữ ký, giả mạo con dấu của đơn vị do Kế toán trưởng và Thủ trưởng đơn vị ký duyệt bằng chữ ký số; thông tin thanh toán được bảo mật. Đồng thời trên DVC cung cấp các thông tin về thời gian, quá trình tiếp nhận hồ sơ, kiểm soát thanh toán thông qua các trạng thái như: “KBNN từ chối hoặc tiếp nhận hồ sơ”; “KBNN đang xử lý hồ sơ”; “KBNN đã thanh toán hoặc từ chối Thanh toán”; “KBNN từ chối hoặc tiếp nhận hồ sơ” điều đó đã góp phần tăng tính minh bạch trong việc kiểm soát hồ sơ thanh toán của KBNN và qua đó các đơn vị chủ động được tình trạng và kết quả xử lý hồ sơ thanh toán của đơn vị mình.

(2) Về phía các đơn vị KBNN: DVC góp phần hiện đại hóa công tác kiểm soát chi theo hướng hồ sơ, chứng từ của đơn vị thực hiện kiểm soát chi qua KBNN sẽ được gửi trên DVC, từ đó giao diện vào hệ thống Tabmis bảo đảm minh bạch về hồ sơ, chứng từ, nội dung kiểm soát, là bước đi đầu tiên tiến tới thực hiện quy trình kiểm soát chi điện tử. Qua DVC, Lãnh đạo KBNN các cấp có thể kiểm tra được tình trạng xử lý các hồ sơ kiểm soát chi qua các báo cáo thống kê trên DVC, góp phần tăng tính trách nhiệm của cán bộ kiểm soát chi trong quá trình thực thi nhiệm vụ.

Bên cạnh các kết quả đạt được, việc triển khai thí điểm tại 05 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã gặp phải một số khó khăn, vướng mắc do cơ chế chính sách, chủ quan từ phía đơn vị giao dịch với KBNN, từ ứng dụng... KBNN luôn ghi nhận và phối hợp chặt chẽ với các đơn vị sử dụng ngân sách, các chủ đầu tư nắm bắt cùng tháo gỡ những khó khăn vướng mắc. Đặc biệt, quy trình đăng ký chứng thư số cho các đơn vị thực hiện theo quy định tại thời điểm triển khai thí điểm gặp nhiều khó khăn và mất nhiều thời gian, do đó đã tác động không nhỏ đến việc tham gia triển khai thí điểm. Nguyên nhân chủ yếu là do phải thực hiện qua rất nhiều bước như: Các đơn vị phải báo cáo gửi công văn tới đơn vị chủ quản; đơn vị chủ quản tập hợp lại danh sách để đăng ký xin cấp chữ ký số với Ban Cơ yếu Chính phủ.

Từ thực tế triển khai của các đơn vị cung cấp DVC trực tuyến, ngày 21/11/2016, Chính phủ đã ban hành Nghị định 156/2016/NĐ-CP về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 27/2007/NĐ-CP ngày 23/02/2007 (có hiệu lực từ ngày 10/01/2017). Theo đó, ngoài chứng thư số do của Ban cơ yếu Chính phủ cấp, các đơn vị có thể lựa chọn đăng ký chứng thư số của các tổ chức cung cấp dịch vụ chứng thực chữ ký số công cộng, các tổ chức cung cấp dịch vụ chứng thực chữ ký số chuyên dùng, quy định này đã tháo phần nào gỡ được những vướng mắc, bất cập của quy trình cấp chứng thư số thời gian qua.

Theo kế hoạch và lộ trình đã đề ra (dự kiến triển khai mở rộng trên toàn quốc vào quý III/2017), KBNN tiếp tục thực hiện tuyên truyền cho các đơn vị hiểu lợi ích về DVC và chuẩn bị các điều kiện tham gia DVC cũng như kế hoạch đăng ký chứng thư số để đảm bảo thời gian tham gia triển khai diện rộng; Dự thảo Thông tư trình Bộ ban hành Thông tư thay thế Quyết định 2704/QĐ-BTC của Bộ trưởng Bộ Tài chính nhằm đảm bảo tính pháp lý làm căn cứ cho các ĐVSDNS, chủ đầu tư và các đơn vị KBNN tổ chức, thực hiện; Nâng cấp chương trình để phù hợp với quy trình nghiệp vụ hơn, nhằm hạn chế các sai sót và giảm thiểu các bước trung gian trong quá trình sử dụng (như đăng ký DVC trực tuyến…). Đồng thời, tổ chức tập huấn, hướng dẫn quy trình nghiệp vụ cũng như xây dựng phương án hỗ trợ vận hành, sử dụng DVC trực tuyến trước khi triển khai diện rộng cho hệ thống KBNN và các đơn vị (có đủ điều kiện tham gia DVC trực tuyến) tại các tỉnh, thành phố và các quận, thị xã trên toàn quốc.

Thống nhất đầu mối kiểm soát các khoản chi ngân sách nhà nước qua hệ thống Kho bạc

Trong 10 năm qua hệ thống KBNN đã nỗ lực triển khai Quyết định 138/2007/QĐ-TTg ngày 2/8/2007 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt chiến lược phát triển Kho bạc Nhà nước đến năm 2020, đến nay đã đạt được những thành tựu khá quan trọng trên các lĩnh vực cải cách thể chế, chính sách; hoàn thiện tổ chức bộ máy; hiện đại hóa công nghệ và phát triển nguồn nhân lực; xây dựng và hoàn thiện cơ chế, quy trình kiểm soát chi NSNN qua KBNN theo hướng kiểm soát chi 1 cửa, đơn giản, rõ ràng, minh bạch về hồ sơ, chứng từ và nội dung kiểm soát rút ngắn thời gian kiểm soát chi từ 07 ngày xuống còn 3 - 4 ngày làm việc đối với chi đầu tư; đồng thời, phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn của cơ quan, xây dựng hành lang pháp lý nhằm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kiểm soát chi NSNN, thí điểm thực hiện kiểm soát chi điện tử thông qua Cổng thông tin KBNN tại một số KBNN tỉnh, thành phố…

Tuy nhiên, đến nay công tác kiểm soát chi NSNN vẫn còn một số nội dung của Chiến lược chưa được chính thức triển khai, thực hiện như: Việc thống nhất quy trình và đầu mối các khoản chi NSNN, tiến tới thực hiện quy trình kiểm soát chi điện tử… Vì vậy, để hoàn thành tốt mục tiêu của Chiến lược phát triển KBNN đến năm 2020 và thực hiện tốt nhiệm vụ được Bộ Tài chính giao chủ trì nghiên cứu, xây dựng đề án:“Thống nhất đầu mối kiểm soát các khoản NSNN qua hệ thống KBNN” tại Quyết định 937/QĐ-BTC ngày 25/4/2011 ban hành Danh mục các đề án và cơ chế chính sách thực hiện Chiến lược phát triển KBNN đến 2020 và được điều chỉnh lộ trình thực hiện tại Quyết định 739/QĐ-BTC ngày 11/4/2014, thời gian thực hiện từ năm 2011-2020.

Sau nhiều lần chỉnh sửa, hoàn thiện, nội dung chính của phương án được lựa chọn để triển khai thực hiện của đề án đó là: “Thống nhất đầu mối kiểm soát các khoản chi NSNN qua hệ thống KBNN theo hướng tập trung vào một đầu mối. Theo đó, chuyển nhiệm vụ kiểm soát chi thường xuyên từ phòng/bộ phận Kế toán sang cho phòng/bộ phận Kiểm soát chi thực hiện kiểm soát, bao gồm từ khâu: Tiếp nhận hồ sơ giấy hoặc tiếp nhận hồ sơ điện tử trên dịch vụ công; Kiểm soát hồ sơ; Nhập yêu cầu thanh toán”.

Hiện nay, KBNN đang rất quyết liệt, gấp rút để hoàn thành các điều kiện cần thiết và thực hiện các công việc cụ thể nhằm triển khai có hiệu quả đề án như: Hoàn thành việc báo cáo Bộ Tài chính để phê duyệt chủ trương và phê duyệt kế hoạch, lộ trình triển khai, thực hiện đề án; hoàn thiện quy trình nghiệp vụ về kiểm soát chi NSNN, triển khai thí điểm việc thống nhất đầu mối kiểm soát chi NSNN qua hệ thống KBNN theo hướng tập trung tại KBNN Phú Thọ và KBNN Thừa Thiên Huế (tháng 5/2017); Tổ chức tập huấn, đào tạo quy trình nghiệp vụ kiểm soát chi NSNN sau khi thống nhất đầu mối kiểm soát chi; đào tạo cơ chế, chính sách liên quan đến công tác kiểm soát chi NSNN cho cán bộ; Chỉ đạo KBNN địa phương xây dựng phương án nhân sự, cũng như chuẩn bị cơ sở vật chất, phương tiện làm việc tại từng đơn vị phù hợp, thuận lợi trong điều kiện thống nhất đầu mối kiểm soát chi NSNN tại từng địa phương….. Tiến tới, tổng kết, đánh giá việc triển khai thí điểm, hoàn thiện quy trình nghiệp vụ và báo cáo bộ Tài chính, để triển khai diện rộng trong phạm vi toàn quốc vào tháng 10/2017.

Với quyết tâm của cả hệ thống KBNN, đồng sức, đồng lòng cùng hướng tới mục tiêu cải cách hành chính, giảm bớt đầu mối làm việc, nâng cao và cải thiện chất lượng phục vụ khách hàng ngày một tốt hơn, tiến tới hình thành kho bạc điện tử, rút ngắn thời gian kiểm soát chi NSNN, đảm bảo an toàn tiền và tài sản của nhà nước, tạo thuận lợi tối đa và đem lại sự hài lòng cho các đơn vị đến giao dịch tại KBNN. Tuy nhiên, bước đầu triển khai thực hiện khó có thể tránh khỏi những rào cản và thách thức. Vì vậy, hệ thống KBNN cần làm tốt công tác chính trị tư tưởng và công tác đào tạo, tập huấn quy trình nghiệp vụ, cũng như sử dụng các chương trình ứng dụng. Đặc biệt, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến thông tin để mọi công chức trong hệ thống KBNN nhận thức đúng đắn về ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng, xu thế phát triển của kho bạc và công nghệ quản lý hiện đại, đặc biệt là CNTT đối với quá trình cải cách, hiện đại hóa hoạt động KBNN, để có các biện pháp thích hợp. Đồng thời, nghiên cứu xây dựng cơ chế đặc thù cho phép triển khai sớm các hạng mục về mua sắm, đầu tư các dự án CNTT, đặc biệt là dự án An toàn bảo mật để đáp ứng kịp với yêu cầu cấp bách về An toàn bảo mật hệ thống thông tin trong các cơ quan nhà nước hiện nay theo Chỉ thị 897/CT-TTg ngày 10/6/2011 của Thủ tướng Chính phủ…

Đối với từng cán bộ KBNN, thời gian tới cần phải lỗ lực rất vượt qua khó khăn, phối hợp tốt với các đơn vị trong nội bộ hệ thống KBNN cũng như các đơn vị có quan hệ giao dịch với KBNN. Bên cạnh đó, cần có sự cảm thông chia sẻ từ các bộ, ngành, địa phương, đặc biệt là các đơn vị sử dụng ngân sách, chủ đầu tư, ban quản lý dự án. Có như vậy, nhất định hệ thống KBNN sẽ triển khai thành công Chiến lược phát triển KBNN và Kế hoạch phát triển của hệ thống KBNN giai đoạn 2017 – 2020.